2. Gidrаvlikа аsоslаri. Suyuqliklаrning аsоsiy fizik xоssаlаri

Sanoatda cho’kma hosil qilish yo’li bilan filtrlash usuli (18.2-rasm) keng tarqalgan. Jarayon mobaynida hosil bo’lgan cho’kma, filtrlanayotgan suyuqlik xossasiga ko’ra, siqiluvchan (bosim ostida deformatsiyalanuvchi) va siqilmaydigan bo’lishi mumkin. Filtrlovchi materiallar tuzilishiga ko’ra siqiluvchan (bikir) va siqilmas bo’lishi mumkin.

Filtrlash jarayonining harakatlantiruvchi kuchi vazifasini filtr-to’siqdan oldingi va undan keyingi bosimlar farqi bajaradi. Markazdan qochma kuch maydonida filtrlash jarayonida esa bu kuch suyuqlikning filtrlovchi yuzaga ko’rsatadigan bosimi tufayli yuzaga keladi.
Jarayonni harakatlantiruvchi kuchning turiga ko’ra bosim (bosimlar farqi) ostida filtrlash va markazdan qochma kuchlar maydonida filtrlash (tsentrifugalash) usullari mavjud.
Filtr-to’siqning har ikkala tomonidagi bosimlar farqi sanoat korxonalarida quyidagi usullar bilan hosil qilinadi:
- filtr-to’siq yuzasiga ko’rsatiladigan ortiqcha bosim hosil qilish;
- suspenziya ustunining massasidan foydalanish (R≤0.05MPa);
- filtr-to’siq ostida siyraklanish hosil qilish (R≤0.050.09 MPa);
- filtrlanuvchi suyuqlikni markazdan qochma tipdagi nasoslar yordamida qurilmaga haydash (R≤0.5 MPa);
- filtrlanuvchi suyuqlik satxiga siqilgan havo berish (R≤ 0.050.3 MPa).
Filtrlash jarayoni uch xil rejimda olib boriladi:
- doimiy o’zgarmas bosimlar farqi bilan (R=sonst) filtrlash;
- doimiy filtrlash tezligi bilan (dV/d=const) filtrlash;
- bosimlar farqi va filtrlash tezligi bir vaqtning o’zida o’zgarib turuvchi holatda filtrlash.
Filtrlash jarayoni turli xil suyuqliklarni tozalash yoki ular tarkibidan tayyor mahsulotni ajratib olish maqsadida amalga oshiriladi.
Suspenziya va eritmalarni tozalash maqsadida filtrlash paytida ular tarkibidan yot chiqitlar ajratib olinadi. Vino va vinomateriallarni tiniqlashtirish, sutni birlamchi tozalash, pivo tarkibidan achitqilarni ajratish kabi operatsiyalar ushbu jarayonlar turkumiga kiradi.
Biokimyoviy mahsulot ishlab chiqarish jarayonlarida achitqi suspenziyalari tarkibidan ajratilgan cho’kma (non mahsulotlari uchun hamirturush, ozuqaviy achitqilar) yakuniy texnologik mahsulot hisoblanadi.