2 bo‘lim bo‘yicha topshiriqlar 1-topshiriq. Jadvalni to‘ldiring

Miqdor va sifatning bogliqligi qonuni. Olamning mavjudligi— miqdor va sifat voqeligi tarzida ham namoyon boladi. Buning mohiyati shundan iboratki, narsa va hodisa-lardagi sezilarli bo’lmagan miqdoriy o‘zgarish-lar asta-sekin to'plana borib, taraqqiyotning ma’-lum bir bosqichida me’yorni buzadi va sakrash yo’li bilan tub sifat o‘zgarishlariga olib keladi. Moddiy olamdagi xilma-xil narsa va hodisalar bir-biridan o‘z sifati bilan ajralib turadi. Sifat — narsalarning ichki va tashqi muayyanligi bo’lib, uning qator xossa, belgi, xususiyatlari birligini ifodalaydi. Miqdor predmetning hajmi, o’lchovi, og’irligi,. harakat tezligi va shu kabilar bilan tavsiflanadi.Tabiat hodisalari kabi ijtimoiy hodisa-lar ham miqdoriy tomonga ega. Miqdor o‘zgarishlari bilan sifat o‘zgarishlari o‘rtasida qat’iy qonuniyat mavjud bo’lib, bu qonuniyat quyidagicha ifodalanadi: miqdoriy o‘zgarishlar sifat o‘zgarishlarini tayyorlab, har bir aniq holatda muayyan tub sifat o‘zgarishlarini keltirib chiqaradi va shu holatda miqdor o‘zgarishlarining sifat o‘zgarishlariga o’tishi sodir bo’ladi. Miqdor o‘zgarishlari bilan sifat o‘zgarishlari o‘zaro chambarchas bog‘langan bo‘lishiga qaramay, ular ayrim o‘ziga xos xususiyatlarga ham ega. Chunonchi: birinchidan, miqdor o‘zgarishlari doimo yuz berib turadi.Hatto hodisalar sifatining nisbiy barqarorligi davrida ham miqdoriy o‘zgarishlar asta-sekin yuz beradi. Sifat o‘zgarishlariga o‘tish faqat ma’lum bir davrda boshlanadi; ikkinchidan, miqdor o‘zgarishlari ma’lum vaqtgacha narsalarga muhim ta’sir ko‘rsatmaydi. Suv normal atmosfera bosimida 100° gacha suyuqlik holatini yo‘qotmaydi, keyin esa bug‘ga aylanadi, sifatini o‘zgartiradi. Demak, sifat o‘zgarishlari hodisalarni tubdan o‘zgartirib, uning boshqa hodisaga aylanishini taqozo qiladi; uchinchidan, miqdor o‘zgarishlari asta-sekin amalga oshadi va ko‘p hollarda sezilmasdan oladi. Sifat o‘zgarishlari esa ancha tez, ayrim holatda to‘satdan sodir boladi; to’rtinchidan, sifat o‘zgarishlari miqdor o‘zgarishlariga qaraganda tub o‘zgarish bo’lib hisoblanadi. Sakrash miqdor o‘zgarishlaridan sifat o‘zgarishlariga o‘tishda uzluksizlikning uzilishini bildiradi.Sakrash quyidagi jihatlarga ega:birinchidan,sakrash taraq-qiyot natijasida amalga oshadigan obyektiv va qonuniy jarayondir;ikkinchidan,sakrash tadrijiy-likning uzilib, miqdor o‘zgarishlaridan tub sifat o‘zgarishlariga olishidir;uchinchidan,sakrash eski-ni tugatish va yangi sifatga mos keladigan holatlarning vujudga kelishi tufayli paydo bo’ladigan ziddiyatlarni hal qilishdir; to‘rtinchidan, sakrash olamning rivojlanib, ilgarilab borishidir.

Ilmiy bilimning empirik darajasi kishilarning ehtiyojlarini qоndirish jarayonini ularning kundalik tajribalari asоsida qo‘lga kiritilgan ma’lumоtlarga tayangan hоlda оlamda ro‘y berayotgan hоdisalarni bilishga qaratilgan. Ilmiy bilishning empirik darajasi uch bоsqichdan ibоrat bo‘lib, uning birinchi bоsqichida alоhida-alоhida o‘rganadigan hоdisalar haqida to‘plangan bilimlar hоsil bo‘ladi. Uning ikkinchi bоsqichida mazkur bilimlar umumlashtirilib hоdisalarning o‘rtasidagi alоqa va bоg‘lanishlar aniqlanadi. Nihоyat empirik darajaning uchinchi bоsqichda narsa va hоdisalarga хоs empirik qоnunlar aniqlanadi. Shu bilan empirik daraja tugatiladi. Uning natijasida yig‘ilgan ma’lumоtlar bilimning nazariy darajasiga zamin, pоydevоr bo‘lib хizmat qiladi.