2. Автотранспорт воситаларининг Ташқи иқтисодий фаолият товар номенклатураси асосида таснифланиши

2. Автотранспорт воситаларининг Ташқи иқтисодий фаолият товар номенклатураси асосида таснифланиши


87-гуруҳ. Трамвай ёки темир йўл транспортидан ташқари ер усти транспорти (рельссиз транспорт) – рельсли йўлдан фойдаланилмайдиган, қуруқликда ҳаракатланувчи барча транспорт воситаларининг умумий номланишидир. Рельссиз транспорт воситаларининг ҳаракатланиши учун исталган қаттиқ текислик бўлиши лозим. Рельссиз транспорт воситасининг муҳим хусусиятларидан бири - нотекис ва юмшоқ грунтда ҳаракатланиш имконининг мавжудлигидир. Бундай ҳаракатланишда гусеницали машиналар энг яхши кўрсаткичларга эга бўлиб, фақат уларнинг нархи баланд ва юқори тезликда ҳаракатлана олмайди, шу билан бирга йўл қопламини бузиш хусусиятига эга. Рельссиз транспорт воситаларининг айрим турлари рельсларда ва сувда ҳам ҳаракатлана олиши мумкин (амфибиялар).
Ушбу гуруҳда таснифланадиган рельссиз транспорт воситалари қуйидаги товар позицияларига ажратилган:

1. 
   8701 – Тракторлар(Двигател қуввати 1800 дан ортиқ ярим тиркамалар учун йўл тракторлари);
   

870110 - Бир ўқли тракторлар

870120 - Ярим тиркамалар учун йўл тракторлари

870130 –Йўл қурувчи тракторлар

- Двигател қуввати бўйича бошқалари қуйидагича акс этади:

870191 -- 18 кВт дан ошмайдиган
870192 -- 18 кВт дан ортиқ, лекин 37 кВт дан ошмайдиган
870193 -- 37 кВт дан ортиқ, лекин 75 кВт дан ошмайдиган
870194 -- 75 кВт дан ортиқ, лекин 130 кВт дан ошмайдиган
870195 -- 130 кВт дан ошган

2. 
   8702 – 10 ва ундан ортиқ кишини (ҳайдовчи билан биргаликда) олиб юришга мўлжалланган моторли транспорт воситалари;
   

8702.10 -Фақат сиқиш-оловли ички ёниш пистонли двигател билан (дизел ёки ярим дизел)
8702.20 - Иккала сиқиш-оловли ички ёниш пистонли двигател билан
(дизел ёки ярим дизел) ва ҳаракатлантирувчи восита сифатида електр мотор
8702.30 - Иккала учқунли ички ёниш пистони билан двигател ва електр мотор ҳаракатлантирувчи восита сифатида
8702.40 - Фақат ҳаракатланиш учун електр двигател билан
8702.90 - Бошқа

3. 
   8703 – Тўғридан-тўғри пассажирларни ташишга мўлжалланган енгил автомобиллар ва бошқа моторли транспорт воситалар; ҳам юк, ҳам пассажирларни ташишга мўлжалланган фургон автомобиллар ва пойга учун мўлжалланган автомобиллар;
   

8703.10 - Қор устида ҳаракатланиш учун махсус мўлжалланган транспорт воситалари; голф машиналари ва шунга ўхшаш транспорт воситалари
- фақат пистонли двигател учқунли ички ёниш билан ишлайдиган бошқа транспорт воситалари
8703.21 -- Силиндр ҳажми 1000 кубометрдан ошмайдиган
8703.22 -- Силиндр ҳажми 1000 кубометрдан ортиқ, лекин 1500 кубометр кўп бўлмаган
8703.23 -- Силиндр ҳажми 1500 кубометрдан ортиқ, лекин 3000 кубометрдан кўп бўлмаган
8703.24 -- Силиндр ҳажми 3000 кубометрдан ортиқ
- Бошқа транспорт воситалари, фақат ичкарида сиқиш-оловли
ёниш пистонли двигател (дизел ёки ярим дизел):
8703.31 -- Силиндр ҳажми 1500 см³ дан ошмайдиган
8703.32 -- Силиндр ҳажми 1500 кубометрдан ортиқ, лекин 2500 кубометр
кўп бўлмаган
8703.33 -- Силиндр ҳажми 2500 кубометрдан ортиқ
8703.40 - Ичкарида ёнувчи учқунли бошқа транспорт воситалари учун мотор сифатида пистонли двигател ва электр мотор қўзғалиш, вилка орқали зарядлаш мумкин бўлганлардан ташқари електр енергиясининг ташқи манбасига
8703.50 - Ичкарида сиқиш-оловли бошқа транспорт воситалари ёниш пистонли двигател (дизел ёки ярим дизел) ва електр қўзғалиш учун двигателлар сифатида мотор, қодир бўлганлардан ташқари ташқи електр қувват манбаига уланган ҳолда қувватланади
8703.60 - ички ёнишда учқун ёқиб юборадиган бошқа транспорт воситалари учун мотор сифатида пистонли двигател ва електр мотор қўзғалиш, ташқи розеткага уланган ҳолда зарядланиши мумкин електр қуввати манбаи
8703.70 - Ичкарида сиқиш-оловли бошқа транспорт воситалари ёниш пистонли двигател (дизел ёки ярим дизел) ва електр томонидан қувватланиши мумкин бўлган ҳаракатлантирувчи восита сифатида мотор ташқи електр қувват манбаига улаш
8703.80 - Фақат ҳаракатланиш учун електр моторли бошқа транспорт воситалари
8703.90 - Бошқалар

4. 
   8704 – Юкларни ташишга мўлжалланган моторли транспорт воситалари (самосваллар);
   

8704.10 - Йўлдан ташқарида фойдаланиш учун мўлжалланган дамперлар
- Бошқа, сиқиш-оловли ички ёниш пистонли двигател (дизел ёки ярим дизел):
8704.21 – Умумий вазни 5 тоннадан ошмаган
8704.22 -- Умумий вазни 5 тоннадан ортиқ, лекин 20 тоннадан ошмаган 8704.23 -- Умумий вазни 20 дан ошган

5. 
   8705 – Пассажирлар ва юкларни ташиш учун мўлжалланмаган махсус жиҳозланган моторли транспорт воситалари (масалан, авариявий юк автомобиллари, автокранлар, ёнғин хавфсизлигини таъминловчи транспорт воситалари, автобетон аралаштиргичлар, йўл тозалаш автомобиллари, сув сепиш-тозалаш автомобиллар, автоустахонлар, рентген қурилмаси мавжуд автомобиллар);
   

8705.10 -Кранли юк машиналари
8705.20 - Кўчма бурғулаш дастгоҳлари
8705.30 - Ёнғинга қарши воситалар
8705.40-Бетон аралаштирувчи юк машиналари
8705.90 - Бошқа

6. 
   8706 – Моторли транспорт воситалари учун ўрнатилган двигателли шасси;
   
7. 
   8707 – Моторли транспорт воиталари учун кузовлар (кабиналар);
   
8. 
   8708 – Моторли транспорт воситаларининг қисмлари ва анжомлари (бамперлар, хавфсизлик ременлари, тормозлар, ўтказиш коробкаси ва унинг қисмлари, ғилдираклар ва уларнинг қисмлари, амортизаторлар, радиаторлар, хавфсизлик ёстиқчалари ва ҳ.к.);
   
9. 
   8709 – Кўтариш ва юклаш қурилмалари билан жиҳозланмаган, завод, омборлар, портлар ёки аэропортларда юкларни қисқа масофаларга ташишга мўлжалланган, ўзи юрар саноат мақсадлари учун мўлжалланган транспорт воситалари; темир йўл станциялари платформаларида қўлланиладиган тракторлар; юқорида қайд этилган транспорт воситаларининг қисмлари;
   
10. 
    8710 – Қуролланган ёки қуролланмаган танклар ва бошқа ҳарбий транспорт воситалар, уларнинг қисмлари;
    
11. 
    8711 – Ўрнатилган ёрдамчи двигателли коляскали ёки коляскасиз мотоцикллар (мопедлар) ва велосипедлар, коляскалар;
    
12. 
    8712 – Двигателсиз икки ғилдиракли велосипедлар ва бошқа велосипедлар (юкларни ташиш учун мўлжалланган уч ғилдиракли велосипедлар);
    
13. 
    8713 – Двигатель ёки бошқа механик қурилмалар ўрнатилган ёки ўрнатилмаган ногиронлар учун аравачалар;
    
14. 
    8714 – 8711-8713 товар позицияларидаги транспорт воситалари учун қисмлар ва анжомлар (ўриндиқлар, тормозлар, педаллар, руль, юкхоналар ва ҳ.к.);
    
15. 
    8715 – Болалар коляскалари ва уларнинг қисмлари;
    
16. 
    8716 – Прицеплар ва яримприцеплар; бошқа ўзи ҳаракатланмайдиган транспорт воситалари; уларнинг қисмлари.
    

Автомобиль транспорти ҳозирги кунда энг кўп фойдаланиладиган транспорт тури ҳисобланади. У темир йўл ва сув транспортидан кейинроқ пайдо бўлиб, биринчи автомобиллар XIX асрнинг охирида ҳаракатлана бошлади. Иккинчи жаҳон урушидан кейин автомобиллар темир йўл транспорти билан рақобатлаша бошлади. Автомобиль транспортнинг ютуғи унинг юқори тезликда, тез ҳаракатланиш имкониятининг мавжудлигидир. Юк автомобиллари ҳозирги кунда барча турдаги юкларни, ҳаттоки автопоездлар (прицепли ёки ярим прицепли юк автомобиллар) жуда узоқ масофаларга
(5000 км ва ундан ортиқ масофалар) тез бузилувчи қимматбаҳо товарларни ташишда темир йўл транспорти билан бемалол рақобатлаша олади.
Шахсий фойдаланишда ишлатилаётган енгил автомобиллар, одатда юқори тезлиги соатига 200 кмгача бўлган масофага мўлжалланган ҳолда ишлаб чиқарилмоқда.
Жамоат транспорти сифатида энг кўп тарқалган автобуслар (10 ва ундан ортиқ пассажирларни ташишга мўлжалланган) дан шаҳар шароитида паст тагли, шунингдек, шаҳарлараро ва халқаро рейсларда ҳамда туристик ташувларда туристик лайнерлардан фойдаланилади. XX асрнинг охирлари туристик автобусларда қулайлик шароитларининг ортиши уларни темир йўлда ташиш билан рақобатлаша бошлади. Йирик шаҳарларда электр симли жамоат автомобиль транспорти – троллейбуслар кенг тарқалган.
Автомобиль транспортининг ютуғи бир жойдан иккинчи жойга тез етиб олиш имкониятининг мавжудлигидир. Мана шундай ютуғи билан бир қаторда автомобиль транспорти бир қатор камчиликларга ҳам эга. Планетага етказиладиган экологик зарарнинг асосий қисмини (63%) автотранспорт воситалари ташкил қилади. Автомобиль транспортини ишлаб чиқаришнинг барча босқичларида, уларнинг ўзини ва ёқилғи, мойларининг эксплуатацияси ва утилизациясида, автомобиль йўлларининг ва автомобиль инфратузилмасининг бошқа объектларининг қурилишида атроф-муҳитга ва инсон саломатлигига аҳамиятли экологик таъсир кўрсатилади. Хусусан, бензиннинг ёнишидан атмосферага чиқариладиган азот ва олтингугурт кислоталари кислотали ёмғирларни чақиради. Автомобиль транспорти ўзига хос йўлларни талаб этади. Ҳозирда ривожланган давлатларда кўп линияли чорраҳаларсиз ҳамда соатига 100 км дан ортиқ ҳаракатланиш тезлигига эришишни таъминлайдиган автомагистраль тармоқлар мавжуд.