|
Qanday va nima yeyish lozim?
Etiket qoidalariga binoan stol atrofida o‘tirgan odam bilagi bilangina stolga
tayanishi mumkin. Ayol kishi esa biroz vaqtgagina tirsagini qo‘yishi mumkin. Non
ushoqlarini dumaloq qilib olib o‘ynash, yemak jihozlarini o‘ynash, dasturxon
uchini o‘rab o‘ynash, oyog‘ini uzatib o‘tirib olish mumkin emas.
Lablarini bo‘yaydigan ayollar og‘izlarini sochiqqa emas, qog‘oz salfetkaga
artishlari zarur. Tanovul paytida tirsakni dasturxonga qo‘yib olish yoki boshni
kosaga egish yaxshi emas. Boshni sal egib, shu masofada qoshiq yoki sanchqini
og‘izga olib kelinadi. Ovqatlanib bo‘lgandan so‘ng pichoq va sanchqini parallel
ravishda, ushlagichlarni o‘ngga qaratib kosaga qo‘yiladi. Agar bu jihozlarni
keyingi taom uchun ishlatish niyatingiz bo‘lsa, ularni stol ustiga qo‘ygan ma’qul.
Agar siz pichoq va sanchqidan foydalanayotgan bo‘lsangiz, unda ularni u qo’ldan
bu qo‘lga olavermasdan, sanchqini chap qo‘lda, pichoqni o‘ng qo‘lda tutish lozim.
Qandaydir ichimlik taklif qilingan vaqtda og‘izdagini yutib yuborib, so‘nggina uni
ichish lozim. Bundan oldin stakanda yog‘li izlar qoldirmaslik uchun avval sochiq
bilan og‘zingizni artib olsangiz yaxshiroq bo‘ladi. Shishadan faqat o‘ziga quyib
olish xunuk ko‘rinadi. Shisha yoki grafinni olganda, avval yon tarafda o‘tirganga
taklif qilinadi.
Laganda turgan taomning eng yaxshi bo‘laklarini olib eyish nojoizdir.
Hadisi sharifda ham:
“Baraka taomning o‘rtasidadir. Bas, taomning o‘rtasidan
emas, bir chetidan yenglar”
1
deb keltirilgan.
Mehmonda suvli ovqatga non botirib yeyishdan qaytaramiz. Etiket
bo‘yicha hech qachon idishni “yaltillatib” non bilan tozalab qo‘yish to‘g‘ri
kelmaydi. Lekin o‘zbek odati bo‘yicha idishni tozalab qo‘yish savob sanaladi.
(ba’zi viloyatlarda idishni ichiga ozgina choy quyib, aylantirib ichib yuborishadi
savob uchun). Ammo buni dabdabali tarzda amalga oshirish o‘taketgan
madaniyatsizlik. Dasturxonga sigaret bilan o‘tirib bo‘lmaydi, uy sharoitidagi
qabullarda esa taomlar tortishning o‘rtasida chekib bo‘lmaydi. Chekishni faqat
taomdan so‘ng, o‘zingizga ravo ko‘rishingiz mumkin. Hech bo‘lmagan taqdirda,
oxirgi taom va desert o‘rtasida – bunday paytda, odatda, idishlarni yangilab olish
uchun qisqacha tanaffus bo‘ladi. Ammo baribir to mezbonlar taklif qilmaguniga
qadar o‘zni tiygan ma’qul. Stol atrofida to‘g‘ri o‘tirgan yaxshi, ammo oshirib
yubormang,
“xodaga o‘xshab”
o‘tirish xunuk ko‘rinish kasb etadi. Tirsakni,
1
Ҳожи Муҳаммад Шохмуродзода. “Таомланиш одоби”. Т. “Мовороуннахр” 2005.Б.12
146
ayniqsa, agar qo‘lda yemak jihozlari bo‘lsa, stolga qo‘ymagan ma’qul. Tanovul
qilayotganda biroz egilib yeyiladi, biron narsa ichilayotganda ham xuddi shu
alfozda qaddini tutish lozim. Sho‘rva ichilayotgan qoshiq o‘ng qo‘lda ushlanadi va
biroz qiyshaytirilib ichiladi. Ba’zi kosalarda tarqatilgan sho‘rvalar disert qoshiqda
tanovul qilinadi. Ikkinchi taomlar pichoq va sanchqi yordamida yeyiladi. Yemak
jihozlari ushlagichni o‘rtasidan emas, uchidan ushlagan ma’qul. Pichoqni faqat
taomni kesish uchun ishlatish lozim, ammo zinhor uni og‘izga olib borishni
maslahat bermaymiz. Ba’zi kesish shart bo‘lmagan taomlar, masalan, omlet,
qovurilgan tuxum, faqat sanchqida yeyiladi. Uni o‘ng qo‘lda ushlab, tanovul qilish
vaqtida chap qo‘ldagi non bo‘lagi yordamchi tarzda qo‘llanadi. Ovqatlanib
bo‘lgandan so‘ng boshqa emasligingizni bildirish maqsadida sanchqi hamda
pichoq kosaga bir
biriga parallel ravishda qo‘yiladi. Agar siz hali tanovulni
tugallamagan bo‘lsangiz, unda sanchqi va pichoqni chalishtirgan holda, pichoqni
o‘ngga, sanchqini chapga qarab yo‘naltirgan holda qo‘ysangiz bo‘ladi. Dasturxon
atrofida o‘tirganda non idishidan olingan nonni kesmaymiz, balki bo‘lakka bo‘lib
yeymiz. Yog‘ pichoq bilan sanchqi yordamida bo‘lib, biroz yog‘ga surtilgan non
bilan yeyiladi. Yog‘ni ozginagina yog‘ idishdan kosamiz chekkasiga olamiz. Non
bilan nonushtada nisbatan erkinroq bo‘lamiz. Non bo‘lagiga sariyog‘ surtib, tishlab
yeyish mumkin. Yog‘ surtilgan non pichoq bilan kesib yeyilmaydi. Nonushta
paytida bunda non bo‘lagiga kolbasa yoki pishloq qo‘yib, ikkiga bo‘lib yeyish
uchun qulay qilish mumkin. Bunday buterbrodni likopchada sanchqi va pichoqni
qo‘llagan holda tanovul qilish mumkin. Oilada buterbrodlar yemak jihozlarini
qo‘llamasdan yeyiladi. Albatta, agar u kichik bo‘lsa. Ba’zida buterbrodning
kattaligidan yeyish ko‘p noqulaylik tug‘diradi. Uni kosaga qo‘yib pichoq va
sanchqini qo‘llashdan boshqa iloj yo‘q. Jihozlar bo‘lmagan taqdirda, salfetkalardan
foydalanish mumkin. Quritilgan yoki qotgan nonlarni choyga botirib faqat oila
davrasida yeyish mumkin. Tortilgan kolbasa agar tozalanmagan bo‘lsa, kosada,
sanchqi hamda pichoq bilan tozalanadi. Quruq kolbasa shundoq yeyilaveradi.
Yupqa to‘nli sosiskani artmasdan yeyish mumkin, ammo qalin bo‘lsa, albatta,
tozalagan ma’qul. Qovurilgan tuxumni nima bilan berilishiga qarab sanchqi yoki
qoshiqcha bilan yeyish mumkin. Sho‘rvalar biroz bizni qiynaydi: kosani o‘zi
tomonga og‘dirish lozimmi, yoki o‘zimiz kosaga engashishimiz kerakmi… Kosani
hech ham o‘zimizga og‘dirmaymiz, kosada bir sho‘rvaning qoldig‘i shunday
qolaveradi. Oilaviy sharoitda kosani sal o‘zimizdan og‘dirib qolgan sho‘rvani ichib
qo‘ysak bo‘ladi. Na tanovul mobaynida, na undan keyin sho‘rvaning qoshig‘i
stolga qo‘yilmaydi, kosada qoladi. Sho‘rvadagi go‘sht – bir vaqtning o‘zida ham
birinchi, ham ikkinchi taomdir. Shu bois, avval sho‘rvani qoshiqda tanovul qilib,
keyin uning go‘shtini yeyishda sanchqi hamda pichoqdan foydalanmiz. Sovuq
taom sifatidami, yoki issiqmi – berilgan baliq go‘shtiga pichoqni yo‘latmaymiz.
Undan faqat dudlangan seledka uchun ishlatamiz. Agar baliqdan tayyorlangan
taomga qo‘shib maxsus yemak jihozlari – kurakcha va sanchqi berilsa, unda
kurakchani o‘ng qo‘lga, sanchqini chap qo‘lga olamiz. Sanchqi yordamida go‘shtni
ushlab tursak, kurakcha yordamida qiltanoqlarni tozalab olamiz. Agar sanchqi
ikkita bo‘lsa, unda o‘ng qo‘ldagisi qiltanoqni ajratish uchun, chapdagisidan
147
go‘shtni yeyish uchun foydalaniladi. Bittagina sanchqi bo‘lgan taqdirda, uni o‘ng
qo‘lga olib, chapga burda non olib, uning yordamida baliq go‘shtini ushlab turib,
sanchqi yordamida qiltanoq ajratiladi va yeyiladi. Agar bizning likopga butun baliq
tortilgan bo‘lsa, avvalida ustixondan filening yuqori qismini ajratib olamiz, so‘ng
umurtqadan qiltanoqni ajratib, chekkaga olib qo‘yamiz, keyin esa ikkinchi qismini
tanovul qilishga o‘tamiz. Og‘zimizga tushib qolgan qiltanoqni bildirmasdan til
uchida sanchqiga qo‘yamiz. Parranda sanchqi hamda pichoq yordamida yeyiladi.
Bunda suyakni tozalab yeyishni ko‘rsatish uchun, sanchqi bilan pichoqni
o‘ynataverish shart emas. Suyakda biroz
go‘sht qolishidan siqilmaslikka harakat
qilish lozim. Uy sharoitida esa go‘shtni qo‘lga olish mumkin.
Sabzavotlar aralash go‘sht – muammoli taom. Hozirgi kunda jahonda bu
taomni tanovul qilishda bir-birini rad qiluvchi ikki tavsiya mavjud.
Do'stlaringiz bilan baham: |
