2 authors, including: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

Dasturxon atrofida o‘zini tutish 
Stol oldida o‘zini tutishning qoidalar shundayki, unda kichik doirada qat’i 
amal qilishi unchalik shart bo‘lmagan, lekin ko‘pchilik oldida bu qoidalarni buzish 
mumkin emas bo‘lgan talablardan iborat. Mehmonga aytilgan vaqtga borish lozim. 
5

10 daqiqa vaqtliroq borish esa undan yaxshiroq bo‘ladi. Umuman, olganda, har 
qanday joyga kechikib borish odobsizlikdir. Doimiy ravishda hamma joyga 
kechikib boradigan odam atrofdagilar orasida o’z hurmatini yo‘qotadi.
Mezbonlar, odatda, kechikkanlarni 15 daqiqadan ortiq kutmaydilar. 
Mehmon keladigan vaqtda eshik ochiq turishi kerak. Ularni eshik oldida samimiyat 
va ochiqko‘ngillik bilan kutib olish lozim. Mezbon kelganlarni kiyimlar yechishga 
yordam bermog‘i, qo‘l yuvganida sochiq tutish kerak. So‘ng ular uyga taklif 
qilinadilar. Agar siz mehmonga kechikib kelgan bo‘lsangiz va barcha mehmonlar 
allaqachon stol atrofiga o‘tirgan bo‘lsalar ikkinchi xatoga yo‘l qo‘ymang – ularni 
aylanib chiqib salomlashib yurmaslik zarur. Faqatgina uy bekasi bilan ko‘rishib, 
kechikkanlik uchun uzr so‘rash kerak. Mezbon bunday holatda o‘rnidan turmaydi 
va kechikish sabablarini surishtirmaydi. Mehmonlarni joylariga o‘tkazar ekanmiz, 
ularga qulaylik tug‘dirishga harakat qilishimiz lozim. Stulni ayollar uchun erkaklar 
surib, o‘tkazadilar (agar erkak va ayol birga o‘tiradigan marosim bo‘lsa) Stol 

---

142 
atrofida mezbon ruxsati bilan hamda ayollar o‘tirgandan so‘ng o‘tiriladi. O‘zbek 
mentalitetida esa kattalar va erkaklar o‘tirgandan so‘ng o‘tiriladi.
Mehmondorchilik ustida biror – bir kamchilik sezilib qolsa, 
“Ishda edim, 
qo‘lim tegmadi” 
degan bahonalar bilan o‘zini oqlash to‘g‘ri emas. Mehmon 
huzurida bolalar sho‘xlik qilsa, ularga tanbeh bermaslik kerak, mehmonning izzat-
nafsiga malol kelishi mumkin. Bolalarni mehmon kelishidan oldin yoki boshqa 
xonaga olib chiqib tartibga chaqirib qo‘yish kerak. Bolalar ham yoshligidan shu 
qoidaga amal qilishga o‘rganadi.
Umuman, bolalarni kelgan mehmon bilan ko‘rishgandan so‘ng yumshoqlik 
bilan chetlatilgani ma’qul, chunki yosh bola dasturxon atrofida o‘zini tutishni 
yaxshi bilmaydi, sizni va mehmonni noqulay vaziyatga tushirib qo‘yadi. Natijada, 
shirin suhbatga halal, etadi, gurungning fayzi ketadi. 
Mehmonni kuzatayotganda ostonada xayrlashish bilan chegaralanmaslik 
kerak. Mehmonni yaxshiroq kutib ololmaganligi uchun uzr so‘ramaslik joiz. Bu 
takabburlik alomati sanaladi. Mehmondan minnatdorchilik izhor etishini kutib 
turmay, uning kelganligi uchun tashakkur bildirish lozim. 
Yana shuni esda tutish kerakki, quyuq ovqat mehmonga chap tomondan, 
suyuq ovqat va ichimliklar esa o‘ng tomondan taklif etiladi. Bo‘shagan idish – 
tovoq mehmonning o‘ng tomonidan o‘ng qo‘l bilan yig‘ishtirilib, patnisga ustma-
ust taxlanadi, qoshiq, sanchqi va pichoqlar likopchalar yoniga sekingina qo‘yiladi. 
Bu vaqtda mehmonlarning yordami talab qilinmaydi. Mehmonning yordami kerak 
bo‘lib qolganda odob va hurmat doirasidan chetga chiqmaslik talab qilinadi.
Uy bekasi ovqatni, avvalo, mehmonlarga tutadi, o‘ziga eng oxiri oladi. 
Mehmonlarni barcha ovqatlardan tanovul qilib o‘tirishlari uchun uy bekasi 
g‘amxo‘rlik qiladi. Bo‘shagan likopchalarni uy bekasi yig‘ishtirib oladi, uzoqda 
o‘tirgan mehmonlar bo‘sh likopchalarni to uy bekasiga yetib kelguncha qo‘ldan-
qo‘lga uzatishi yoki shu oiladagi qizning qo‘liga berishi mumkin. Onasiga qizi va 
o‘g‘li yordam berib, bo‘sh idishlarni oshxonaga olib chiqib ketishlari mumkin.
Agar oldingizga olib kelingan ovqatni yeyishni istamasangiz, uni 
olmasligingiz mumkin, lekin bunga odob qoidasiga amal qilgan holda javob berish 
kerak bo‘ladi. Ovqatni, taomlarni taklif etish kerak, ammo majburan yegizish 
yaramaydi.