2-Amaliy shinig’iw

2-Amaliy shinig’iw

Ekologiyalıq kriteryalar, normativ kórsetkishler, olardı úyreniw hám karta dúziwde paydalanıw
Reje:
1. Ekologiyalıq mashqalalar haqqinda túsinik
2. Ózbekstan Respublikasındaǵı ekologiyalıq mashqalalar haqqinda túsinik
3. Ekologiyalıq kriteryalar, normativ kórsetkishler, olardı úyreniw hám karta dúziwde paydalanıw.
O‘RGANISHDANMAQSAD?

• 
  Ekologiyalıq kriteryalar, normativ kórsetkishler, olardı úyreniw hám karta dúziwde paydalanıw.
  

.


Orınlaw tártibi
Hár bir student joqarıda keltirilgen tema jobası menen tanıwadı
Keltirilgen temaǵa konspekt tayorlaydi.
SHuningdek 10 -15 slaid kóleminde prezentaciya jumısı etedi.
Temadan klasster tayarlaydi.
Temadan keminde 5 blits soraw tayarlaydi.
Temadan krasvord tayorlaydi.
A’debiyatlar:

Peter Karieva, Heather Tallis, Taylor H. Ricketts, Gretchen C. Daily, Stephen Polasky, Natural capital: theory and practice of mapping ecosystem services. Oxfordó New Yorkó Oxford university press, 2011. Струман В.И. Экологическое картографирование. М., “Аспект пресс” 2003. Кочуров Б.И. и др. “Геоэкологическое картографирование” Москва изд.центр “Академия” 2009. Рафиков А.А. ва бошк. Экологик хариталаштириш: методологик асослари, мохияти, турлари, амалда фойдаланиш масалалари. Узбекистон география жамияти ахбороти, 21 жилд. Тошкент, 2000.

Ekologiyalıq kartalarınıń mazmunın tayarlaw metodikası

1 Tábiyaat qáwipsizligi kartalarınıń mazmunı hám quramın

anıqlawshı faktorlar.
2. Masshtab tańlaw
Tábiyaat qáwipsizligi kartalarinıń mazmunı hám quramına tásir etiwshi
tiykarǵı faktorlar tómendegiler:
1. Kartaǵa túsirilip atırǵan aymaq tábiy sharayatları hám resurslariniń regional qásiyetleri hám olardıń zamanagóy jaǵdayı.
2. Átirap tábiyiy ortalıqqa antropogen tásiri jáne onıń aqıbetleri.
3. Xalıq xojalıǵınıń rawajlanıw dárejesi hám keleshekleri. Túrli aymaqlardıń qánigelesiwi (sanaat túri, awıl xojalıǵı tarmaǵı hám x. k)
4. Ótkerilip atırǵan hám joybarlastirilip atirg’an tábiyat qáwipsizligi ilajları hám olardıń túrleri.
5. Xalıq xojalıǵınıń ekonomikalıq teń salmaqlılıq dárejesi.
6 Ha’r túrdegi tábiyaat qáwipsizligi kartalarınıń maqset hám wazıypaları.
Bul faktorlardi esapqa alıw kartalardı jaratıw processinde de, odan paydalanıwda da birdey zárúrli.
Eń zárúrli faktor, kartası alinip atirg’an (tuzilayotgan) aymaqtin’ tábiy sharayatları hám resurslariniń regional qásiyetleri sa’wlelenedi
Tábiyat qáwipsizlik ilajları hám tábiy resurslardan ratsional paydalanıwdı tuwrı tańlaw ushın, izertlew aymaǵınıń tábiy sharayatı hám resurslariniń zamanagóy jaǵdayın itibarǵa alıw zárúr bolıp tabıladı. Tábiy ortalıqtı optimallastırıw boyınsha usınıs etiletuǵın ilajlardıń natiyjeliligi aymaqtıń regional qásiyetlerin tereń biliw,
antropogen tásir dárejesiniń analizi hám ótkerilip atırǵan, usınıp atırǵan ilajlardıń tuwrı tańlanıwına baylanıslı.
Aymaqtıń zamanagóy jaǵdayı hám regional jaǵdayların yamasa ekonomikalıq
rawajlanıw dárejesin esapqa almaw, tábiy resurslardan paydalanıwda tábiy ortalıqqa ziyan jetkiziwi múmkin. Mısalı Ózbekstan ushın grunt suwi satıwdı itibarǵa almay paxtalardı suwǵarıw maydanların ekinshi ret shorlanıwına alıp keledi. Tábiyaat qáwipsizligi maqsetleri ushın ekonomikalıq ósiw dárejesin, sanaat islep shıǵarıw ımaratları hám awıl xojalıǵına qa’niygelesken sanaat kárxanaların jaylasıwın yaǵnıy tábiy komponentler insan xojalıq iskerligi óz-ara baylanıslılıǵın biliw zárúr. Us qásiyetler tábiyat qáwipsizlik ilajlarında hám kartografiyasinin’ mazmun hám mánisin anıqlap beredi.
Hár bir tábiyaat qáwipsizligi kartasın mazmun hám quramın islep shıǵıwda birinshi náwbette kartanıń wazıypası anıqlanıp, ol kartanıń quramına kúshli tásir etiw múmkin. Mısalı, tábiyaat qáwipsizligin joybarlaw ushın mólsherlengen kartalarda, keń oqıwshılar toparına atalǵan kartalarǵa salıstırǵanda tábiyaat qáwipsizligi ilajların keńlew, anıqlaw ańlatıw kerek. Buǵan mısal bolıp, avtor tárepinen usınıs etilgen Ózbekstan tábiyaat qáwipsizligi kartaları (1 hám 2 qosımshalar ) hizmat etiwi múmkin.
Bolajaq kartalardın’ tematikasi tiykarınan tábiyat qáwipsizligi zamanagóy jaǵdayda hám regional qásiyetlerinen, hám de átirap tábiy ortalıǵınıń zıyanlanıwı hám antropogen tásir dárejesi menen anıqlanadı.
Belgili aymaq ushın kartalardıń baslanǵısh tematikasi hám dúzilisiniń dáslepki úlgisi sol aymaqta joybarlastirilip hám ótkerilip atırǵan qáwipsizlik ilajları menen birge du’zilib, bul zat bir tárepte kartalar dizimin toltırıwǵa járdem bersa, ekinshi tárepden bolsa odan ámelge aspaytuǵın temalardı istisno etiwge járdem beredi.
Tábiyaat qáwipsizligi kartaları ushın masshtab tańlawda olardıń wazıypası, mazmunı hám olar boyınsha orinlanatug’in mashqalalardi itibarǵa alıw kerek. Bulardan kartanıń tolıq hám tolıqigi baylanıslı.