2-amaliy mashg'ulot. Metallarni bosim bilan ishlashda turli shakl va o’lchamli zagotovkalar tayyorlash

 
Bolg‘alash uskunalari
 
Temirchilik sexlaridagi bolg‘alash uskunalarini asosiy va yordamchi 
uskunalariga bo‘lish mumkin. Asosiy uskunalarga bolg‘alar va presslab, 
yordamchi uskunalarga qaychilar, qizdirgich pechlar, zagotovkalarni 
bolg‘alashga uzatuvchi kranlar, kontovatellar, manipulyatorlar va boshqalar 
kiradi. Asosiy temirchilik uskunalarini quyidagi ko‘gsatkichlarga ajratiladi: 
a) ish tezliglarga ko‘ra bolg‘alarga (
v
ish
= 7–8 m/sek) va presslarga (
v
ish
= 0,1– 
0,3 m/sek);

---

b) energiya xiliga ko‘ra: bug‘ va elektr yuritmali (pnevmatik,ressorli va 
richagli) bolg‘alarga ajratiladi. Bug‘ bolg‘alari osongina siqilgan havoda 
ishlay oladi, shuning uchun ko‘pincha bug‘-havoda ishlovchi bolg‘alar deb 
yuritiladi;
d)
bug‘ yoki siqilgan havoning bolg‘a porshiniga ta’siriga ko‘ra bir
yoqlama yoki ikki yoqlama ishlaydigan bolg‘alarga bo‘linadi. Bir yoqlama 
ishlaydigan bolg‘alarda bug‘ yoki siqilgan havo tushivchi qismlarini faqat 
yuqoriga ko‘tarib beradi, ikki yoqlama ishlaydiganlari esa tushuvchi 
qismlarini ham ko‘taradi ham tushuvchi qismlar og‘irligiga qo‘shimcha 
ravshda bosim beradi.
e)
staninasining konstruksiyasiga ko‘ra bug‘-havo bolg‘alari bir stoykali 
va ikki stoykali bo‘ladi. Bir stoykali bolg‘alarning tushuvchi qsmlari
assalari 0,25 dan 1 t gacha bo‘lib kichkina pokovkalar, ikki stoykali 
bolg‘larning tushuvchi qismlari massalari 1 t dan 8 t gacha bo‘lib, yirik 
pokovkalarni olishga mo‘ljallangan. chizmada ikki stoykali bug‘-havo 
bolg‘asining tuzilishi sxematik tarzda keltirilgan.

---

7.4-chizma. Ikki stoykali bug‘-havo bolg‘asi sxemasi: 
1 – silindr; 2 – stoyka; 3 – shtok; 4 – baba; 5 – pona; 6 va 7 – bayok;
8 – shabot; 9 – pona; 10 – zolotnik qutisi; 11 – shpindel; 12 – tortqi;
13 – maxsus qurilma; 14 va 15 – dastalar; 16 – plita; 17 – brus; 18 
va 19 – poydevor.
Sxemada ko‘rinib turibdiki, bolg‘aning asosiy qismi staninaning stoykalari (2) ga 
o‘rnatilgan silindr (1) hisoblanadi. 
Silindr porshiniga shtok (3) ulangan, shtokning pastki 
uchiga esa 
baba (4) mahkamlangan. Shtokning ishlash sharoiti juda og‘ir, shuning 
uchun ba’zan uning ishlash muddati 500 soatdan ortmaydi. Bunga ko‘pincha, 
noto‘g‘ri ekssentrik zarblar sabab bo‘ladi. Baba staninaning yo‘naltiruvchilari bo‘ylab 
harakatlanadi. Ustki bayok (6) babaga pona (5) yordamida mahkamlaydi. Plita (16) 
bilan poydevor (19) orasiga, shuningdek, shabot (8) bilan uning poydevori (18) 
orasiga zarbni yumshatish uchun qalinligi – 200 mm li yog‘och (yaxshisi dub) bruslar 
qo‘yiladi. Stoyankalar poydevoriga anker boltlar yordamida mahkamlanadi. Bolg‘ani 

---

pastki muhrasining yuzasi poldan 740–750 mm balandlikda bo‘ladigan qilib 
o‘rnatiladi.
Bolg‘aning o‘ng tomonida qo‘l bilan boshqarish mexanizmi joylashgan. 
Pnevmatik bo‘lg‘a shu mexanizim orqali boshqariladi
7.5-chizma. Pnevmatik bolg‘a:
a – umumiy ko‘rinishi; b – ishlash sxemasi.
1– pedal; 2 – shabot; 3 – yostiqcha; 4 – pastki bayok; 5 – ustki bayok;
6 va 7 – havo taqsimlovchi mexanizm; 8 – ish silindri; 9 – 
kompressor silindri; 10 – reduktor; 11 – elektrodvigatel; 12 – ish 
silindri; 13 – kompressor porsheni; 14 – krivoship-shatunli 
mexanizm; 15 – baba.