2 amaliy mashg'ulot Mavzu: Korxonani loyihalashdan oldingi so'rovi. Iqtisodiy axborot tizimining tarkibiy tahlili

№2 amaliy mashg'ulot

Mavzu: Korxonani loyihalashdan oldingi so'rovi.

Iqtisodiy axborot tizimining tarkibiy tahlili

2.1 Darsning maqsadi

Darsning maqsadi axborot tizimlarini tarkibiy tahlil qilish metodologiyasidan foydalangan holda predmet sohasini o'rganish (korxonani loyihalashdan oldin so'rov o'tkazish, korxona funktsiyalari, bo'limlari, axborot oqimlari bilan tanishish).

Amaliy dars natijasida talaba:

- berilgan axborot tizimini loyihalashdan oldin tahlil qilish maqsadlarini shakllantirish;

- berilgan iqtisodiy axborot tizimining (EIS) maqsadi, tarkibi va echilishi kerak bo'lgan vazifalarni o'zlashtirish;

- mavzu sohasining tavsifini etishmayotgan ma'lumotlar bilan to'ldirish (masalan, axborot oqimlari, hujjatlar shakllari, miqdoriy ma'lumotlar qiymatlari diapazoni, miqdoriy ma'lumotlar, mahsulot turlari va boshqalarning taqdim etilishining to'g'riligi);

- ma'lumotlar oqimlari diagrammasi, biznes-jarayonlarning funktsional diagrammasi, biznes funktsiyalari diagrammasi shaklida mavjud EISni tarkibiy modellashtirishni amalga oshirish;

- axborot oqimlarining miqdoriy xususiyatlarini tahlil qilish;

- avtomatlashtirish ob'ektini loyihalashdan oldingi tahlil natijalari bo'yicha xulosalar shakllantirish;

- loyiha oldidagi so'rov natijalari bo'yicha taqdimot bilan ma'ruza va qisqa hisobot tayyorlash.

Avtomatlashtirilgan temir yo'l transportini boshqarish tizimini ishlab chiqish va amalga oshirishning turli bosqichlarida axborot va hisoblash markazlarining tashkiliy tuzilmasi texnik vositalarning tarkibi va turiga, qayta ishlangan ma'lumotlarning miqdori, muammolarni ishlab chiqish va hal qilish bo'yicha ishlarning miqdori va boshqa omillarga qarab farq qilishi mumkin. Ma'muriy guruh axborot-hisoblash markazini boshqarish, buxgalteriya hisobi, xodimlar uchun axborot-hisoblash markazi boshlig'ining assistenti, muhandis-iqtisodchi, kotibni o'z ichiga oladi. Axborot-kompyuter markazining bosh muhandisi axborot va kompyuter markazining texnik vositalar kompleksini texnik ta'minlashni ta'minlaydigan bo'limlarni boshqaradi: kompyuter texnikasi; yordamchi uskunalar; quvvat manbai; telekommunikatsiya va ma'lumotlar uzatish xizmatlarini yuritish.Axborot-hisoblash markazi boshlig'i o'rinbosari dasturiy bo'limlarni boshqaradi; tezkor avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlarini; Vaqt poyezdlarini avtomatlashtirish; avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlarining ishlashi; erkin hisob-kitoblar.Texnik vositalar va kompyuter markazlari kompleksi asosida Ekspress tizimi faoliyat ko'rsatmoqda. Ekspres tizimining ekspluatatsion uskunalarini texnik-texnologik ta'minlash bo'yicha dasturiy-texnologik bo'linmasi tomonidan amalga oshiriladi. Axborot-hisoblash markazi o'z ishlab chiqarish va iqtisodiy faoliyatini ish rejalariga muvofiq amalga oshiradi. Asosiy ishni rejalashtirish ―O‘TY‖AJ rahbariyati tomonidan tasdiqlangan yillik rejadir: u kapital qo'yilmalar rejasi va axborot-hisoblash markazini rivojlantirish, muammolarni ishlab chiqish, amalga oshirish va hal etish rejasi; yangi uskunalar va texnologiyalarni joriy etish va

hokazolarni o'z ichiga oladi. Ayrim kichik tizimlar va vazifalar to'plamlarini ishlab chiqishda 2-3 yilga mo'ljallangan uzoq muddatli rejalar tuziladi.Yillik rejaga asosan avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlarini ishlab chiqish, joriy qilish va ulardan foydalanish bo'yicha choraklik va oylik rejalar tuziladi. Vazifalar ro'yxati ishlab chiqilishi kerak bo'lgan «O‘TY» AJ bo'linmalari bilan ko'rib chiqilishi va kelishilishi kerak. Rejaning o'ziga xos ifodasi quyidagilardir: rivojlanish va amalga oshirishning anik rejasi, qaror rejasi, taqvim rejasi - foydalanuvchining qarorlari natijalarini berish jadvali. Bundan tashqari, mahalliy sharoit va axborot va hisoblash markazining an'analari hisobga olingan holda rejaning boshqa shakllari nazarda tutilishi mumkin.Muammoni hal etish kompyuterning vaqtidan foydalanishning kunlik dasturiga muvofiq amalga oshiriladi. Jadvalda quyidagilar ko'zda tutilgan: texnik ehtiyojlar uchun mashina vaqtini taqsimlash, profilaktik ishlarni amalga oshirish, tayyorgarlik va yakuniy operatsiyalar, zarur texnik operatsiyalarni bajarish. Kompyuter vaqtini qo'llash jadvallarini amalga oshirishni monitoring qilish tizim ishining haqiqiy vaqti, uskunaning ishlamay qolishi va ishlamay qolishi holati qayd etilgan tizim logi asosida amalga oshiriladi. Tizim logining ma'lumotlarini tahlil qilish kompyuter markazining texnologik jarayonini takomillashtirish.Zamonaviy bosqichda yuklarni temir yo'l orqali tashishni takomillashtirishda muhim bosqich – transport ekspluatatsiyasi ishlarini boshqarishni avtomatlashtirish sanaladi. Yuklarni konteynerda tashishni boshqarishda ularning quyidagi muhim xususiyatlarini hisobga olish lozim: qoidaga ko'ra yukli yoki yuksiz konteynerni tegishli rekvizitlar bilan mustaqil jo'natish lozim; konteynerlar turli xil transportda tashiladi, yukni jo'natuvchilar va qabul qiluvchilar tomonidan bajariladigan yuk tashish operatsiyalarida qo'llaniladi va sanoat korxonalarining texnologik jarayonlarida maxsus transport idishi sifatida foydalaniladi; ularning parametrlari bir xillashtirilgan bo'ladi va bu yuk ortish va transportda tashish ishlarini engillashtiradi; ularni ortish va tushirish ishlari to'liq mexanizatsiyalashtirilgan.

Bularning bari bir tomondan yukni konteynerda tashishni boshqarishni

qiynlashtiradi, lekin ikkinchi tomondan texnik vositalariunifikatsiyalashtirilgani (bir xillashtirilgani) uchun avtomatlashtirish darajasini, ayniqsa texnologik

jarayonlarni boshqarish darajasini ko'taradi. Turli xil transportda avtomatlashtirilgan boshqarish tizimi (BTA) yaratiladi. Uning tarkibida mustaqil kichik tizim (tizim osti) yoki konteynerda tashishni

boshqarishning funksional vazifalari komplekslari ajralib turadi.

Temir yo'l transportida boshqarishning avtomatlashtirilgan kompleks tizimi 20 ta funksional tizim ostidan iborat. Ulardan muhimlari – rejali hisob-kitoblar tizim osti (RHTA- rejali hisobkitob tizimini avtomatlashtirish), yuk tashish jarayonlarini (ASUD), yuk tashish va tijorat ishlarini, vagonlarni ekspluatatsiya qilish va ta‘mirlashni boshqarish va hakozo.Konteynerda yuk tashishni boshqarishning funksional tizim osti (―Konteyner‖ BTA- boshqaruv tizimini avtomatlashtirish) ASUM kompleks tizim ostiga kiradi.Texnologik operatsiyalar ( yuklarni ortish va tushirish, bo‗sh va yuk ortilgan konteynerlarni qayta ortish, ularni saqlash, ekpeditsiyaga jo‗natish, tashishni rasmiylashtirish) konteyner punktlarida amalga oshiriladi. Bu punktlar Boshqaruv tizimini avtomatlashtirish (BTA) asosi. CHunki aynan shu erda barcha boshqaruv darajalari uchun zarur bo‗lgan tezkor ma‘lumotlar yuzaga keladi.Tadqiqotlar va ishlab chiqilgan ishlar shuni ko‗rsatdiki, konteyner terminallarini o'z turiga va hajmiga qarab avtomatlashtirish uchun uchta asosiy yo'nalish mavjud. Nazorat kompyuterlarini real vaqt rejimida ishlaydigan va eng

katta texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishni ta‘minlaydigan (kuniga 100 yoki undan ko'p vagonlar kelish) yuqori darajada nazorat qiluvchi kompyuterlarni o'rnatish iqtisodiy jihatdan samarali.O'rtacha ish hajmiga ega bo'lgan punktlar (30-100 ta vagonlar)ga umumiy foydalanishdagi EHM xizmat qiladi. Bu asosan tezkor (4-6 soatda) rejalashtirish, hisobot va hisobot berish vazifalarini hal qiladi. Ba‘zi hollarda, o'rta va kichik ish yuki bo'lgan punktlar uchun soddalashtirilgan avtomatlashtirilgan tizimlar bilan assotsiativ xotiraga ega va ilg'or aloqa tizimi foydalanish tavsiya etiladi. Kichik konteyner punktlarida (30 vagongacha) avtomatlashtirilgan tizimlarni qo'llash samarasiz. Ularni katta konteyner nuqtalari yoki to'g'ridan-to'g'ri kompyuter bilan bog'liq axborotni uzatish obuna punktlari bilan jihozlash ko'zda tutilgan.Konteyner nuqtalarini boshqarish uchun avtomatlashtirish tizimlarini rivojlantirish kompyuterda texnologik jarayonlarni modellashtirishdan oldinga o‗tib ketgan. Matematik model (ob‘ektlarning matematik ta‘rifi va nazorat parametrlarini tanlashga qo'shimcha ravishda) konteyner maydonchalari va mexanizatsiyalash vositalari uchun optimal parametrlar o'rnatish imkonini beradi: uzunligi, kengligi, uchastkaning kengligi, yuk ko'tarish yo'llari soni, kranlar (ko'tarish tezligi, harakati, oralig'i va boshqalar); ishlab chiqarish jarayonlarini optimallashtirish.

1-rasm bo'lim darajasidagi ma'lumotlar oqimining diagrammasi

2-rasm A₀ kontekst diagrammasi

3-rasm A₀ darajasidagi asosiy blokning parchalanishi

1-jadval - biznes-jarayon ishtirokchilari soni to'g'risidagi ma'lumotlar

Biznes-jarayon ishtirokchilari	raqam
1. dispetcher	besh
2. Buxgalteriya hisobi	1
3. Kadrlar bo'limi	1

2-jadval - Axborot oqimlari soni to'g'risidagi ma'lumotlar

Biznes-jarayon ishtirokchilari, ya'ni	Axborot oqimlari
	kiruvchi		chiquvchi		Jami,