2-amaliy; Fermentlar. Fermentlarning kimyoviy xossalari va ularning aktivligini aniqlash

Fermentlarning tasnifi va nomenklaturasi

Fermentlar nomlanganda substratlarning oxiriga – aza suffiksi qo‘shiladi (Dyuklo taklifi bo‘yicha, 1883-y). Masalan: arginaza argininning gidrolizini katalizlaydi, saxaraza - saxarozaning, fosfataza – fosfo – efir bog‘lari va boshqalar.
Boshqa usul — katalizlanuvchi reaksiya nomiga – aza suffiksi qo‘shiladi. Masalan: degidrogenaza vodorodning ajralib chiqish reaksiyasini, gidrolaza – gidroliz reaksiyasini, transferaza – kimyoviy guruhlarni o‘tkazish reaksiyalarini katalizlaydi. Yuqorida keltirilganlarga qaramasdan ba’zi fermentlar o‘zlarining travial nomlarini saqlab qolganlar: tripsin, pepsin, katalaza, ularning nomi katalizlanuvchi reaksiya turiga, shuningdek, substratning nomiga to‘g‘ri kelmaydi. 1961-yilda V xalqaro biokimyog‘arlar kongressida fermentlarning tasnifi va nomenklaturasi qabul qilingan va uning asosiga quyidagi tamoyillar qo‘yilgan:
fermentning nomi o‘z ichiga olishi kerak:

• 
  substrat nomini;
  
• 
  koferment nomini;
  
• 
  katalizlanuvchi reaksiya turini.
  

Masalan, ushbu nomenklatura bo‘yicha LDG quyidagicha nomlanadi: L – laktat – NAD – oksidoreduktaza. Bu nomda birdaniga 3 xususiyat o‘z aksini topgan:

• 
  substrat – laktat (sut kislota);
  
• 
  koferment – NAD;
  
• 
  reaksiya turi – substrat va vodorod akseptori (NAD) o‘rtasidaoksidlanish va qaytarilish reaksiyasi.
  

Har bir fermentga barcha fermentlar ro‘yxatida alohida nomer (shifr) berilgan. Masalan: laktatdegidrogenaza 1.1.1.27 shifriga ega. Birinchi raqam sinfning nomerini, ikkinchi - sinfchaning, uchinchi – kenja sinfning, to‘rtinchi – ko‘rsatilgan guruhda egallagan o‘rnini ko‘rsatadi.
Fermentlarning tasnifi katalitik ta’sirga uchrayotgan reaksiya turiga asoslangan. Barcha fermentlar 6 sinfga bo‘linadilar:

1. 
   Oksidoreduktaza.
   
2. 
   Transferaza.
   
3. 
   Gidrolaza.
   
4. 
   Liaza.
   
5. 
   Izomeraza.
   
6. 
   Ligaza (sintetaza) (13-jadval).
   

Fermentlarning har bir sinfi individual o‘zgarishlarga bog‘liq ravishda yana kichik sinf, kenja sinflarga bo‘linadi.

1. 
   OKSIDORÅDUKTAZAlar (degidrogenazalar). Ushbu sinffermentlar 14 guruhga bo‘linadi. Ular hujayradagi oksidlanishqaytarilish reaksiyalarini katalizlaydi va vodorod atomi, elektronlarni substratdan oxirgi akseptorga o‘tkazuvchi ko‘p bosqichli reaksiyalarni amalga oshiradilar.