2-Амалий иш

2-Амалий иш


Мавзу: Криптографик ҳимоялаш

Ахборотни химоялашнинг самарали усулларидан бири криптографик ҳимоялашдир.

Ушбу амалий ишда маълумотларни криптографик ҳимоялаш усуллари таснифланади. Яъни классик шифрлаш алгоритмлари, симметрик шифрлаш алгоритмлари ҳамда очик қалитли шифрлаш алгоритмлари.

Ўрин алмаштириш шифрлаш алгоритми

Ўрин алмаштириш шифрлаш алгоритми уч қисмдан иборат. Оддий ўрин алмаштири, калит ёрдамида ўрин алмаштириш ва икки тоонлама ўрин алмаштириш.

1. Оддий ўрин алмаштириш усули.
Очиқ матн
Т₀= SALIMOVMIRJALOL
к= 4х4

S	M	I	L
A	O	R	O
L	V	J	L
I	M	А	/

шифрматн
Т₁= SMIL_AORO_LVJL_IMA/


2.Калит ердамида ўрин алмаштириш


Очиқ матн
Т₀= SALIMOVMIRJALOL
к= AMIN

A	M	I	N
S	А	L	I
M	O	V	М
I	R	J	A
L	O	L	/

A	I	M	N
S	L	А	I
M	V	O	М
I	J	R	A
L	L	O	/

шифрматн
Т₁=SLAIMVOMIJRALLO/
Дешифрлаш
Т₁= SLAIMVOMIJRALLO/
к=AMIN

A	M	I	N
S	L	A	I
M	V	О	М
I	J	R	A
L	L	O	/

A	I	M	N
S	A	L	I
M	О	V	М
I	R	J	A
L	O	L	/

ОчиK матн
SALIMOVMIRJALOL ҳосил бўлади.
Икки томонлама ўрин алмаштириш усули. Бу усулда калит сифатида устун ва қатордаги ҳарфлар тартибидаги сонлардан фойдаланилади. Аввалам бор калит символларига қараб жадвал тузилади ва очиқ Т₀ матн қатор шаклда жойлаштирилиб чиқилади, сўнгра эса рақамлар навбатма - навбат тартибланиб, аввал қатор, сўнгра эса устун ўрни алмаштирилади ва жадвалдаги маълумот қатор бўйича ўқилиб Т₁га эга бўлинади.

Масалан: «SALIMOV MIRJALOL» очиқ матни шифрлаш талаб этилсин. Бу ерда калит бўлиб 2002 ва 4231 хизмат қилади. Яхшироқ изоҳланиши учун К₁=2002 қатор сифатида ва К₂=4231 устун сифатида белгилаб оламиз.

4х4 жадвал яратиб Т₀ қатор бўйича ёзамиз

	4	2	3	1
2	S	A	L	I
0	M	O	V	M
0	I	R	J	A
2	L	O	L	/

Энди қатор ва устунлар тартиб бўйича ўринлари алмаштирилади.

		4	2	3	1
	0	M	O	V	M
	0	I	R	J	A
	2	S	A	L	I
	2	L	O	L	/
		1	2	3	4
	0	M	O	V	M
	0	A	R	J	I
	2	I	A	L	S
	2	/	O	L	L

Охирги жадвалга асосан шифрланган матнни олиш учун қатор бўйича ёзамиз.

Т₁ =MOVMARJIIALS/OLL

Дешифрлашда
Шифрматн


Т₁ = MOVMARJIIALS/OLL
К₁=2002 қатор сифатида ва К₂=4231

	1	2	3	4
0	M	O	V	M
0	A	R	J	I
2	I	A	L	S
2	/	O	L	L

	4	2	3	1
0	M	O	V	M
0	I	R	J	A
2	S	A	L	I
2	L	O	L	/

	4	2	3	1
2	S	A	L	I
0	M	O	V	M
0	I	R	J	A
2	L	O	L	/

Жадвал ўлчамининг катталиги шифр чидамлилигини оширади: 3х3 жадвалда 36 та вариант, 4х4 жадвалда 576 та вариант, 5х5 жадвалда 14400 вариант;