2- variant. 1-topshiriq. 10 ichida qo‘shish va ayirishni o‘rgatish metodikasi

I-bosqich. Tayyorgarlik bosqichi:

Qo‘shish amalining aniq mazmunini ochish, a+1 ko‘rinishdagi xollari.

Raqamlashni o‘rganish jarayonida birinchi o‘nlikdagi xar bir son o‘zidan oldingi songa birni qo‘shishdan xosil bo‘lishi yoki o‘zidan keyingi sondan birni ayrish yo‘li bilan xosil bo‘lishi bolalar ongiga etkazilgan edi, bu bolalarga sonlarning qatordagi tartibini o‘sish bo‘yicha ham o‘zlashtirish imkonini beradi¹.

10 ichida qo‘shish amalini o‘rganishga bag‘ishlangan darsda bolalar olgan bilimlarini umumlashtirish kerak, umumlashtirish asosida a+1 ko‘rinishdagi xol uchun jadvallar tuziladi va bu jadvallarni bolalar tushunib olishlari va xotirada saqlashlari kerak.

Birinchi darsdanoq 0+1=1 ko‘rinishdagi qo‘shish ham qaraladi.

II –bosqich. a+2, a+3, a+4 ko‘rinishdagi xollar uchun xisoblash usullari bilan tanishish.

Xisoblash usullarini mustaxkamlash uchun 2ni qo‘shish bilan bog‘liq misollar va masalalar og‘zaki , yozma usulda echiladi, 2 talab qo‘shishga doir mashqlar bajariladi.

Bu erda quyidagilarga o‘xshash mashqlar ham o‘rinli:

1.Xisoblashni davom ettiring: 6+2=6+1+1…

2. Nuqta urniga “katta” yoki “kichik” belgisini qo‘ying: 2+1...2

3. 5,7,8 sonlaridan 2 ta ortiq sonni yozing.

III-bosqich. a+6, a+7, a+8 va a+9 ko‘rinishdagi xollar uchun xisoblash usullari bilan tanishiladi. Qo‘shishning qaralayotgan xollari asosida yig‘indining o‘rin almashtirish xossasidan foydalanib, ikki sonni qo‘shish usuli yotadi. Yig‘indining o‘rin almashtirish xossasi barcha qaralayotgan xollarni ilgari o‘rganilgan (masalan, 2+7 ya’ni 7+2) xollariga keltirishga yordam beradi.

O‘quvchilarni yig‘indining o‘rin almashtirish xossasi bilan tanishtirishdan oldin, ular qo‘shish amali bilan kamponentlarining va natijasining nomlari bilan tanishtiriladi, qo‘shadigan sonlar qo‘shiluvchilar natijasida xosil qilingan son yig‘indi deb atalishi bolalarga aytiladi va bilim mustaxkamlanadi.

4+2=6 2+1=3 5+3=8

2+4=6 1+2=3 3+5=8

Bolalar bu misallarning xar qaysi juftini taqqoslab, ularning o‘xshash va farqli tomonlarini aniqlashdi va o‘qituvchi raxbarligida bunday xulosa chiqarishadi: qo‘shiluvchilarning o‘rinlarini almashtirish bilan yig‘indi o‘zgarmaydi.

O‘quvchilar yig‘indining o‘rin almashtirish xossasi bilan topishganlaridan keyin bu xossaning qo‘llanish bilan bog‘liq bo‘lgan mashqlarni bajarishadi va katta songa kichik sonni qo‘shish son degan xulosa chiqarishadi, shuningdek, eng qulay usul bilan xisoblash o‘rganiladi.

Masalan:

1 dan 20gacha bo‘lgan sonlar yig‘indisini toping:

1+2+3+...+20=

20+19+18+...+1=

IV-bosqich. a-5, a-6, a-7, a-8 ko‘rinishdagi xollar uchun xisoblash usuli bilan tanishtirish.

Xisoblash malakalari ustida ish quyidagi reja bo‘yicha olib boriladi:

1)qo‘shish usullari bilan tanishish;

2) bu usullarini qo‘llashga va xisoblash malakalarini egallashga doir mashqlar;

3) jadvallar tuzish va ularni yod olish, xisoblash malakalarini egallash, 2ni qo‘shish o‘rganish.

Qo‘shuvchilarning o‘rnini amalashtirish usullarini bolalar tushunib olishlari uchun dastlab ularga qo‘shishning o‘rin almashtirish xossasi moxiyatini ochib berish maqsadga muvofiqdir.

10 ichida ayrish amalini o‘rgatish.