2- mavzu: Texnogen omillarning agrotizimlar holatiga salbiy ta’siri Reja

 
bo‘yicha har
 
bir jon boshiga yiliga hosil 
bo‘ladigan ifloslovchi moddalar atmosferada 13 t, oqova suvlarda 500, suvlarda 
0,30, qattiq chiqindilar esa 53 t dan to‘g‘ri keladi. Atmosfera va suvda uchraydigan 
juda xavfli moddalar Rossiyaning har bir odamiga atmosfera muhitida uglerod 
oksidi 60 kg, uglevodorod 40 kg, qo‘rg‘oshin 23 g, simob 170 mg, benz (a)
-
piren 
100 mg, suv muhitida esa
 
ftoridlar 90 g, fenol 30 g, og‘ir metallar 14 g dan to‘g‘ri 
kelgan (Losev i dr.,1993). Shu chiqindilarning 40% dan ortig‘i qishloq
 
xo‘jaligiga 
to‘g‘ri keladi.
 
Dunyo bo‘yicha inson faoliyati ta’sir qilmagan maydonlar Shimoliy 
Amerikada 37,5%, MDHda 33,6, Avstraliyada va Okeaniyada 27,8, Afrikada 27,5, 
Janubiy Amerikada 20,8, Osiyoda 18,6. Yevropada 2,8%ni tashkil etadi. Faqat 
Antraktida hududidagina antropogen ta’sirdan holidir. 
Atrof tabiiy muhitning ifloslanishi texnogen jarayonlardan kelib chiqib, tabiiy 
muhit va biologik tirik jonzotlar uchun yot bo‘lgan fizik yoki kimyoviy 
agentlarning muhitdagi miqdordan ortishi va muhit holatiga salbiy ta’sir qilishidan 
iboratdir. Ekologik nuqtai nazar bo‘yicha yot komponentlarning muhitda qolishi, 
kirishi biosfera tuzilishi va turg‘unlik holatining buzilishiga ifloslovchi moddalar 
sabab bo‘ladi. 
Ishlab chiqarish uslublarining takomillashmagani natijasida moddalar va 
energiya yo‘qoladi, xom ashyolar va boshqa materiallarni olish uchun ortiqcha 
mehnat va iqtisodiy xarajatlar 
 
sarflanadi, to‘plangan chiqindilar esa biosfera 
bo‘yicha tarqaladi. 
Atrof-muhit holatiga ta’sir qilish holatini baholash bo‘yicha 1991 yili 
o‘tkazilgan Xalqaro konvensiya materiallari bo’yicha quyidagi ekologik xavfli 
ishlab chiqarish ob’ektlari ajratilgan. 
➢
Atom sanoati-to‘yingan yadro issiqligi ishlab chiqaruvchi 
➢
qurilma, yadro chiqindilarini to‘plash, yo‘qotish yoki qayta 
ishlash; 
➢
Energetika-atom, gidravlik, issiqlik elektrostansiyalar, 
yoqilg‘i qurilmalari; 
➢
Qora va rangli metallurgiya —domen va martin pechka qurilma- 
alari, mashina kurish va metalni qayta ishlash korxonalari; 
➢
Neft-kimyo neft va gazni qayta ishlash; 
➢
Kimyo sanoati - kimyo kombinatlari, asbest, oyna-shisha, mineral 
o‘g‘itlar, pestitsidlar ishlab chiqarish; 
➢
Foydali qazilmalarni topish, olish; 
➢
Neft-gaz mahsulotlarini tashish; 
➢
Sellyuloza, qog‘oz, karton ishlab chiqarish; 
➢
Turli toksik va zaharli chiqindilarni saqlash, yo‘qotish va
ko‘mish;
➢
Harbiy qurollar, portlovchi moddalar va raketalarni saqlash, 
bir joydan ikkinchi joyga ko‘chirish va yo‘qoti choralari; 
➢
Neftli, neft-kimyo, kimyoviy mahsulotlar, pestitsidlar saqlana- 
digan katta skladlar; 

---

➢
Yo‘llar, avtostrada, uzoq masofali temir yo‘llar, samolyotlar 
qo‘nadigan polosali aeroportlar; 
➢
Qishloq xo‘jalik ob’ektlari, chorva mollari uchun fermalar, 
parrandachilik fabrikalari, sug‘orish inshootlari; 
➢
Katta to‘g‘onlar, suv omborlari, baliqchilik hovuzlari, katta 
maydonlarda o‘rmonlarning kesilishi; 
➢
Engil sanoat - tozalash, oqartish, bo‘yash fabrikalari, teri-charm 
zavodlari;
➢
Oziq-ovqat sanoati - non, non mahsulotlari, go‘sht,sut-qatiq 
ishlab chiqarish; 
➢
Medik-biologik moddalar ishlab chiqarish.
Ko‘rsatilgan ob’ektlarda hosil bo‘ladigan chiqindilar va ularning tabiiy 
muhitga uloqtirib tashlanishi, avtotransportlardan chiqadigan gaz chiqindilari katta 
shaharlar muhitiga yetarli darajada ekologik xavf tug‘dirmoqda.