2- мaвзу. Мукaммaл вa номукaммaл рaқобaт нaзaриялaри мукаммал рақобат тушунчаси мазмуни. Мукаммал рақобатнинг бозор модели шартлари

Жоан Вайолет Робинсон (1903-1983)
«Номукаммал рақобатнинг иқтисодий назарияси» 1933 йили, яъни муаллиф 30 ёшлигида ёзилган ва унга машҳурлик келтирди. Асардаги бош ғоя монополиялар фаолиятида бозорлар жиҳатини аниқлашдир.
Робинсон фикрича номукаммал рақобат туфайли, аввало рақобатли хўжалик тизими нормал мувозанат ҳолатининг бўтунлай бўзулиши ва йўналиши, хатто ёлланма меҳнатнинг «эксплуатация» сидир.
Робинсон монополияга салбий муносабат билдириб, уни бозор шароитдаги ижтимоий-иқтисодий муносабатларни издан чиқарувчи омил сифатида қарайди. Асардаги асосий ғоялар қуйидагилардан иборат. Тадбиркорлар номукаммал рақобат шароитига нисбатан мукаммал (соф) рақобат шароитда ишлаб чиқаришни монполлаштиришдан камроқ манфаатдор бўладилар. Чунки номукаммал рақобат шароитида айрим фирмалар оптимал кўрсатгичларга эриша олмайдилар, самарасиз (кам самара билан) фаолият кўрсатадилар.
Номукаммал рақобатли монополистик бозорда аниқлашни талаб этувчи бир қанча шароитлар юзага келади. Агар бозор бир-бири билан рақобат қилувчи чексиз кўп ҳаридолардан эмас, балки айрим яккаю-ягона ҳаридорлар бирлашмасидан иборат бўлган ҳолатда сотиб олинадиган маҳсулот қанча бўлиши мумкиндир.
Юқорида барча ғоялар жамланиб, реал ҳаётда номукаммал рақобат шароитида ишлаб чиқариш омиллари эксплуатацияси тенденцияси пайдо бўлишига ёрдам беради.бу холат аввал ўзаро рақобатлашган кўпгина фирмаларни ютиб юровучи йирик бирлашманиг пайдо бўлиши билан янада кучаяди.
Монополия ишлаб чиқариш маҳсулотининг худди шунга ўхшаш бошқа махсулотдан сезиларли ажралиб туришини талаб этади ёки бошқача айтганда, дифференциация рўй беради; бошқа қўшимча шароит ҳам зарур унга кўра фирма -монополист оптимал ҳажмдан ортиқроқ бўлган кўрсатгичлар билан ҳарактерланиши керак.
Бошқарув бирлиги ҳажми (кўрсаткичи) нинг йириклашуви(якка бошқарув) бойликни тақсимлашдаги адолатсизликни янада кучайишини зарурий равишда келтириб чиқаради.
Бу анча инқилобий ғоя бўлиб, Чемберлиннинг монополия истиқболи тўғрисидаги оптимистик фикрича қаршидир.
Ишлаб чиқаришнинг монополизацияси муаммоси билан «самарадорлик ёки адолат» деган дилеммани (яъни униси ёки буниси) ечиш зарурати илгари сурилади.
Монополизацияга у ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишга ёрдам беради, деб устунворлик бериш етарли эмас, яъни адолат масаласи ҳам қўйилиши керак.
Иқтисодиёт тарихида «самарадорлик» ва «адолат» ни қандайдир йўл билан ажратишга интилиш катта хомхаёлликдир.
Ж.В.Робинсон ўзининг тадқиқотлари натижасида ҳаётий чора тадбирларни ҳам ишлаб чиқса бўлар эди масалан, номукаммал рақобат туфайли аниқланган қарама-қаршиликларни бартараф этиш учун давлатнинг иқтисодиётга аралашуви нималардан иборат бўлмоғи керак эди.

ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАХМАТ!!

ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАХМАТ!!