2- mavzu. Elektr sxemalarni Kirxgof qonunlari asosida hisoblash Reja

Passiv iste’molchilarning ulanish sxemalarini analizi

Yqorida ko‘rib o‘tilganidek, passiv elementlarning ulanish sxemalari ketma - ket, parallel va aralash bog‘lanishda bo‘lishi mumkin.

Ketma - ket bog‘lanish deb, har bir elementdan o‘tayotgan tokning qiymati bir xil bo‘lgan holatdagi bog‘lanishga aytiladi. 5.5-rasm, a,b dagi sxema uchun Kirxgofning ikkinchi qonuniga binoan

U₁+U₂+...+U_n=U,

yoki

R₁I+R₂I+...+R_nI=R_ekvI,

bundan

R_ekv=R₁+R₂+...+R_n. (2.15)

Ketma-ket ulangan elementlarning ekvivalent qarshiligi, elementlar qarshiligining yig‘indisidan iborat. Zanjirdagi tok

I=U/R_ekv , (2.16)

n - elementning kuchlanishi uchun

U_n=R_nU/R_ekv , (2.17)
n - elementda iste’mol qilinayotgan quvvat:
(2.18)

5.5– rasm.

5.6-rasm, a da elementlar qarshiliklari parallel ulangan sxema berilgan. Hamma elementlar A va V tuguni oralig‘ida joylashgan. Tugunlar orasidagi kuchlanish manba kuchlanishiga teng. SHuning uchun har bir tarmoq toki

munosabatlar bilan aniqlanadi.

5.6 – rasm.

5.6-rasm, a dagi sxema uchun Kirxgofning birinchi qonuniga binoan:
I_ekv=I=I₁+I₂+...+I_n ,

yoki
g_ekvU=g₁U+g₂U+...+g_nU,

bu erda g_ekv = g₁+g₂+...+g_n= ,

yoki

Demak, parallel bog‘lanishda ekvivalent o‘tkazuvchanlik, zanjirdagi barcha tarmoqlar o‘tkazuvchanliklarining yig‘indisiga teng. Ekvivalent qarshilik . Bu qarshilik zanjir tarmoqlaridagi eng kichik qarshilikdan ham kichkina bo‘ladi (5.6-rasm, b). Umumiy qarshilikning kamayishi tokning ortishiga sabab bo‘ladi.

Quvvat quyidagicha ifodalanadi:

R=UI=U(I₁+I₂+...+I_n),

yoki
R=R₁+R₂+...+R_n.

Zanjirning quvvati alohida tarmoqlar quvvatlarining yig‘indisidan iborat.

5.7 – rasm.

Tarkibidagi elementlar aralash ulangan zanjirlarda, ham ketma-ket, ham parallel ulangan uchastkalar mavjud bo‘ladi. 5.7 -rasmda aralash ulangan sxema berilgan. Bunday zanjirlarni hisoblashda ekvivalent almashtirish sxemalaridan foydalaniladi. Zanjir faqat bitta ekvivalent qarshilikdan iborat bo‘lgan holatgacha soddalashtiriladi. Soddalashtirish sxemaning oxiridan boshlanadi.
,

,

.
Ekvivalent qarshilik berilgan zanjirdagi umumiy tok I₁ ni topish imkonini beradi I₁=U/R_ekv. Qolgan tarmoqlarning toklari bosqichma - bosqich Om va Kirxgof qonunlaridan foydalanilgan holatda aniqlanadi. Amaliyotda ba’zan shunday sxemalar uchrab turadiki, ular tarkibidagi elementlar o‘zaro uchburchak yoki yulduzcha shaklida bog‘langan bo‘ladi. Ularni, na parallellik, na ketma-ketlik alomatiga qarab ixchamlash imkoniyati bo‘lmaydi. Bunday hollarda uchburchakdan ekvivalent yulduzga, yoki yulduzdan ekivalent uchburchakka o‘tish yuli bilan zanjirni ixchamlash imkoniyati axtariladi (5.8-rasm, a, b). Uchburchakdan yulduzga o‘tish formulalari:

5.8– rasm.

Yulduzdan uchburchakka o‘tish formulalari: