2- mavzu. Аxborot texnologiyalarning infratuzilmasi. Reja: 1

 
Сигнал 
Юборувчи 
Қабул қилувчи 
Хаво орқали 
Сим орқали 
Телекоммуникация 
Коммуникация 
Узатувчи 
Сигнал 
Қабул қилувчи 

---

2.6 – rasm. Signal uzatish turlari: a) xavo orqali; b) sim orqali. 
 
Yana shu narsani ta’kidlash joizki, kommunikatsiya sinxron yoki asinxron bo’lishi 
mumkin. Sinxron kommunikatsiyada qabul qiluvchi xabarlarni to’g’ridan-to’g’ri, yuborilgan 
paytning o’zida qabul qilib oladi. Oddiy so’zlashuv va telefon so’zlashuvlari sinxron 
kommunikatsiyaga misol bo’lishi mumkin. Asinxron kommunikatsiyada esa, qabul qiluvchi 
xabarlarni ular jo’natilganidan bir qancha vaqt o’tgach - biror soat yoki biror kundan keyin qabul 
qilib oladi. Pochtadan yoki Internet orqali elektron pochtadan xat jo’natish asinxron 
kommunikatsiyaga misol bo’ladi. Akademik tadqiqotchilar faollik bilan sinxron va asinxron 
kommunikatsiyalarning samaradorligi, natijaviyligi hamda tashkiliy jihatlari ustida izlanishlar olib 
boryaptilar. Ikkala turdagi kommunikatsiya ham, elektron yoki oddiy yo’l bilan amalga 
oshirilishidan qat’i nazar, biznesda muhim rol o’ynaydi. 
Telekommunikatsiya deganda signallarning muloqot uchun elektron uzatilishi tushuniladi 
va u telefon, radio va televizor kabi vositalarni o’z ichiga oladi. Telekommuniktsiyaning biznes 
sohasida sezilarli o’zgarishlarga olib kelish imkoniyati bor, chunki u vaqt va masofa kabi 
to’siqlarni ancha kamaytiradi. Telekommunikatsiya bizneslarning faoliyat yo’nalishini 
o’zgartiribgina qolmay, tijorat yo’siniga ham ta’sir ko’rsatmoqda. Tarmoqlarning bir biri bilan 
o’zaro bog’liqligi va axborot almashinuvining yengilligi raqobat bozorida yuqori darajadagi sifat 
va xizmatlarga kafil bo’lmoqda. Ma’lumot almashinuvi, telekommunikatsiyaning alohida tarkibiy 
qismi bo’lib, ma’lumotlarning elektron jamlanishi, qayta ishlanishi va tarqatilishi tushuniladi. 
Telekommunikatsiyani qo’llash orqali ma’lumot almashinuviga erishiladi. 
2.7 b) rasmda telekommunikatsiyaning umumiy modelini ko’rishimiz mumkin. Model 
yuboruvchi qismdan boshlanadi va inson, kompyuter, terminal yoki xabarni hozirlaydigan har 
qanday vosita bunga misol bo’lishi mumkin. Yuboruvchi signalni telekommunikatsiya uskunasiga 
yuboradi. Telekommunikatsiya uskunasi bir qancha vazifalarni bajaradi, masalan signalni bir 
ko’rinishdan ikkinchi ko’rinishga yoki bir turdan ikkinchi turga o’zgartirishi mumkin.