2- mavzu. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining tushunchasi va tasnifi Reja

yaratish  va  qo’llash  bilan  bog’liq  bo’lgan  jarayonlardir.  Axborot  texnologiyasining  asosiy 

usullari quyidagilardan iborat: 

1.  Ilmiy bilimlarning strukturizatsiyasini amalga oshiruvchi axborot texnologiyalari eng 

muhim  bo’limlari  etalon  modellarining  yaxlit  tizimidan  iborat  bo’lgan  metodologik 

yadro shaklidagi  (metabilimlar) asosini yaratish. Ushbu usul arxitektura spetsifikatsiya 

nomini oldi.  

2.  ATni bu tizimlarning interfeys (chegara)larida kuzatilishi mumkin bo’lgan AT, ya’ni 

AT-tizimlarini  amalga  oshirish  spetsifikatsiyalari  shaklida  taqdim  etish.  Ushbu  usul, 

shuningdek funktsional spetsifikatsiya deb ham ataladi. 

3.  Axborot texnologiyalari spetsifikatsiyalarini va ularning hayotiy tsiklini boshqarishni 

standartlashtirish,  bu  qat’iy  reglamentlangan  faoliyat  asosida  ixtisoslashgan  xalqaro 

tashkilotlar tizimi tomonidan amalga oshiriladi. Ushbu jarayon bazaviy sertifikatlangan 

ilmiy  bilimlarning  to’planishini  ta’minlaydi,  ochiq  texnologiyalarni  yaratish  uchun 

asos bo’lib xizmat qiladi.  

4.  Axborot  texnologiyalari  spetsifikatsiyalari  asosida  ishlab  chiqilgan  axborot 

texnologiyalarini 

(ya’ni 

AT 

tizimini) 

amalga 

oshirishning 

aynan 

shu 

spetsifikatsiyalarga  mosligini  tekshirish  (attestatsiya)  apparati  (kontseptsiyasi  va 

uslubiyati),  (mohiyat  jihatidan  ushbu  apparat  AT  makonida  matematik  tahlildagi 

epsilon-delьta apparati o’ynaydigan rolni o’ynaydi). 

---

5.  ATni  profillash  yoki  AT  funktsional  profillarini  ishlab  chiqish  –  bazaviy  va  uning 

asosida  ishlab  chiqilgan  (standartlashgan  shaklda  taqdim  etilgan)  spetsifikatsiyalarni 

ushbu  spetsifikatsiyalarning  mos  parametrlarini  sozlash  bilan  kombinatsiyalash 

vositasida kompleks texnologiyalar spetsifikatsiyasini qurish usuli (mohiyat jihatidan 

profillash  bazisli  AT  makonida  kompozitsion  operator  hisoblanadi,  bazis  sifatida 

bazaviy, ya’ni standart spetsifikatsiyalar xizmat qiladi). 

6.  AT 

profillarining 

taksonomiyasi 

(tasnifiy 

tizimi), 

u 

AT 

makonida 

identifikatsiyalashning  unikalligini,  ATlar  o’rtasidagi  o’zaro  aloqalarni  yaqqol  aks 

ettirishni ta’minlaydi. 

7.  Bilimlarni  algoritmlash  va  formalizatsiyaning  turli-tuman  usullari,  amaliy    AT 

konstruktsiyalash  usullari  (paradigmalar,  dasturlashtirish  tillari,  bazaviy  ochiq 

texnologiyalar, AT funktsional profillash va h.k.). 

AT odam faoliyati u yoki bu sohasining aksi bo’lib, uning hayot tsikli davomida o’zgarib 

boradi.  AT  yaratuvchanligi,  turmushni,  jamiyat  amaliyotini  o’zgartirishga  yo’naltirilganligi, 

odamning  hayoti  va  faoliyati  shakllarining  barcha  sohalariga  uni  sifat  jihatidan  o’zgartirish 

maqsadlarida shiddatli tarzda kirib borishi bilan ajralib turadi. Bugungi kunda ATni fanlar ichida 

eng rivojlanayotgan fan deb aytish mumkin.