2- маъруза. Ўзгарувчан ток занжирлари

2.5. Комплекс қувват   Генератордан занжирга узатилаётган қувватнинг оний қиймати ток ва кучланишлар оний қийматларининг кўпайтмасига тенг: (7.30) Бу тенгликнинг ўнг томонидан шу маълум бўладики, қувватнинг таркибида ўзгармас ташкил этувчиси мавжуд экан. Унинг қиймати эса ўртача қувватга тенг: (7.31) Бу боғланишни кучланиш ва токлари орасидаги фазалар фарқи φ га тенг бўлган барча занжир қувватлари учун қўллаш мумкин. Исботланган (7.30) боғланишга энергетик нуқтаи назардан хам қараш мумкин. Бунда 7.1,а-расмдаги қувват исрофининг оний қиймати (7.32)

Токнинг қиймати i = Im sinωt бўлганда (7.32) тенгликнинг ўнг томони оддий ўзгартирилиши натижасида (7.30)га ёки шунга ўхшаш боғланишга келиш мумкин (7.33) бунда 7.5-расмда ток, кучланиш, қувватнинг оний қийматлари, қувватнинг икки ташкил этувчилари ва магнит майдон энергиясининг графиги келтирилган. Пунктир чизиқлар билан қувватнинг ўртача қийматлари (Р) ва магнит майдон энергиясининг ўртача қийматлари кўрсатилган: (7.34) Графикларни таҳлил қилиб қуйидаги хусусиятларга эътиборни қаратиш мумкин:

1) кучланишнинг оний қиймати нолга тенг бўлганда ҳам, токнинг оний қиймати нолга тенг бўлганда ҳам, қувватнинг шу ондаги қиймати нолга айланади. Генераторнинг узатаётган қуввати ушбу дақиқаларда (u=0, i ≠ 0 ёки i = 0, u ≠ 0) нолга тенг бўлганда ҳам, актив қаршилик-даги ажралаётган қувват (pr=i2r) нолга тенг эмас. Бу, юзаки қараганда-ги номувофиқлик, фақат электромагнит майдон энергиясининг алма-шинуви ҳисобига шундай бўлади: шу онларда pL манфий ва у абсолют қиймати бўйича қувват pr нинг мусбат қийматига тенг; 2) PL нинг ўртача қиймати нолга тенг бўлгани учун, хамма қувват-нинг ўртача қиймати актив қаршиликда сарфланаётган қувватнинг ўр-тага қийматига тенг; 3) ўзгарувчан магнит майдони узатаётган қувват (яъни -pL) резис-тор қаршилигида сарфланаётган кувватдан ( pr ) катта бўлган вақт оралиғида, ўзгарувчан ток генератори бераётган қувват манфий ( p < 0 ) бўлади. Шунга ўхшаш таҳлилни r-C занжири учун мустақил бажарилса, талабалар учун катта фойдали бўлади.

7.5-расм