2- ma’ruza fonetika va fonologiya; nutq apparati; ona tilining unli tovushlar tizimi

Shovqinli undoshlar tarkibida shovqinning miqdori ovozga nisbatan ko‘p bo‘ladi yoki ovoz mutlaqo qatnashmaydi. Ularga b, v, g, d, j, dj (jiyan so‘zidagi kabi), z, y, k, p, s, t, f, x, ch, sh, q, g‘, h undoshlari kiradi. Bunday undoshlar tarkibida ovozning ishtirok etish-etmasligiga ko‘ra, ikki turga bo‘linadi:

1) jarangli undoshlar tarkibida qisman bo‘lsa-da ovoz qatnashgan shovqinli undoshlardir: b, v, g, d, j, dj (jilg‘a so‘zidagi kabi) z, y, g‘.

2) jarangsiz undoshlar faqat shovqinning o‘zidan iborat bo‘lgan, tarkibida ovoz mutlaqo qatnashmagan undoshlardir: k, p, s, t, f, x, ch, sh, h.

Undosh fonemalar tasnifi jadvali

Hosil bo‘lish usuliga ko‘ra	Ovoz va shovqinning ishtirokiga ko‘ra	Hosil bo‘lish o‘rniga ko‘ra
		Lab undoshlari		Til undoshlari					Bo‘g‘iz undoshi
		lab-lab	lab-tish	til oldi	til o‘rta	til orqa	Chuqur til orqa
Portlovchilar	jarangli	b, m		d, r,n		g, ng
	jarangsiz	p		t		k	q
Sirg‘aluvchilar	jarangli		v	z, j,l	y		g‘
	jarangsiz		f	s, sh			x	h
Qorishiqlar	jarangsiz			ch
	jarangli			Ĵ

1^ Англо-русский словарь. Составитель В.К.Мюллер. Москва, 1971, стр. 682.

2^Rasmlar olindi: Jamolxonov H.A. Hozirgi o`zbek adabiy tili. - T.: “Talqin” nashriyoti. 2005, 27-29-betlar.

3^Jamolxonov H.A. Hozirgi o`zbek adabiy tili. - T.: “Talqin” nashriyoti. 2005, 25-bet.

4^Англо-русский словарь. Составитель В.К.Мюллер. Москва, 1971, стр. 49.

5^George Yule. The Study of Language. CAMBRIDJE UNIVERSITY PRESS. 2010, 42-bet.

6^George Yule. The Study of Language. CAMBRIDJE UNIVERSITY PRESS. 2010, 42-bet.

7^ A.Nurmonov, A.Sobirov, N.Qosimova. Hozirgi o‘zbek adabiy tili (Akademik litseylar uchun darslik). I kitob. – T.: Ilm ziyo, 2013. – 35-bet.

8^George Yule. The Study of Language. CAMBRIDJE UNIVERSITY PRESS. 2010, 43-bet.

9^Англо-русский словарь. Составитель В.К.Мюллер. Москва, 1971, стр. 843.

10^Англо-русский словарь. Составитель В.К.Мюллер. Москва, 1971, стр. 166.

11^Англо-русский словарь. Составитель В.К.Мюллер. Москва, 1971, стр. 843.