2- ma’ruza dunyo tillarning geneologik va morfologik tasnifi; tilshunoslikning bo`limlari reja

---

2- MA’RUZA 
DUNYO TILLARNING GENEOLOGIK VA MORFOLOGIK TASNIFI; 
TILSHUNOSLIKNING BO`LIMLARI
REJA: 
1.Tillarning tasnifi: 
1) geneologik tasnif; 
2) morfologik tasnif. 
2.Tilshunoslik bo`limlari. 
 
Dunyo tillari. 
Birlashgan Millatlar Tashkilotining maorif, fan va madaniyat 
masalalari bilan shug„ullanuvchi muassasasi bo„lmish YUNESKOning 
ma‟lumotiga ko„ra, yer yuzida 5600 ta til mavjud ekan.
1
Bu tillarda 
gaplashuvchilar soni bir-biridan juda katta farq qiladi. Masalan, 200 tilning har 
birida 1 milliondan ortiq, 70 tilning har birida 5 milliondan dan ziyod, faqat 13 
tilning har birida 50 milliondandan ortiq kishi gaplashadi. Qolgan tillarining har 
birida esa 1 milliondan kam kishi o„zaro muloqotga kirishadi. Shunday tillar borki, 
ular 100-200 kishidan iborat bo„lgan qabilaning tili hisoblanadi. Dunyodagi eng 
yirik 13 ta til quyidagilardir: xitoy tili (1 mlrd. odam gaplashadi), ingliz (400 mln.), 
hind tili va unga yaqin urdu tili (300 mln.), ispan tili (280 mln.), rus tili (220 mln.), 
indoneziya tili (160 mln.), arab tili (160 mln.), portugal tili (140 mln.), yapon tili 
(120 mln.), nemis tili (100 mln.), fransuz tili (95 mln.). Bu tillarda dunyo 
aholisining 
uchdan ikki
qismi muloqot qiladi. Bu tillardan 6 tasi, ya‟ni 
ingliz, 
fransuz, rus, ispan, arab 
va
xitoy 
tillari BMTning rasmiy ishchi tillari 
hisoblanadi.
2
Yana shunisi borki, bitta til bir necha mamlakat aholisiga xizmat qiladi. 
Masalan, ingliz tili Angliya va AQSH aholisi uchun (Hindistonda ikkinchi til 
hisoblanadi), portugal tili Portugaliya va Braziliya aholisi uchun, ispan tili 
Ispaniya va Lotin Amerikasidagi 20ga yaqin mamlakat aholisi uchun, nemis tili 
Germaniya va Avstriya mamlakatlari aholisi uchun, fransuz tili Fransiya, Belgiya 
va Shveysariya mamlakatlari aholisi uchun muloqot vositasi bo„lib hisoblanadi.
Ba‟zi mamlakatlarda esa ikki tillilik joriy qilingan. Masalan, Kanada mamlakatida 
ingliz va fransuz tillari, Belgiya va Shveysariyada nemis va fransuz, Hindistonda 
hind va ingliz tillari rasman davlat tili sifatida qonunlashtirilgan.