2 – лабораторияиши кучланишва ток манбаларинингтадқиқоти Ишнингмақсади

Дастлабки ҳисоблашлар

Ўрганилаётган (2.1-расм) занжир учун талабанинг топшириқ вариантига мувофиқ (2.1-жадвал) қуйидаги функциялар ҳисоблансин ва уларнинг графиги қурилсин:

- занжирнинг токи I = E / (R_ич + R_юк) => I = f (R_юк);
- юкдаги кучланиш U_юк = I ∙ R_юк =>U_юк = f (R_юк);
- юкдаги қувват U_юк = I² ∙ R_юк => P = f (R_юк);
- фойдали иш коэффициенти η =R_юк /(R_юк + R_ич) =>η = f (R_ич ).
Ҳисоблаш натижалари 2.2-жадвалга киритилсин


Ҳисоблаш учун берилган қийматлар 2.1-жадвал

Стенд №	Е2	RЮК	RЮК	RЮК
	Вольт [V]	КилоОм[кΩ]	КилоОм[кΩ]	КилоОм[кΩ]
1	2	1	3	8
2	3	0,5	1	3
3	4	0,2	1	3
4	5	0,5	2	7
5	6	0,2	1	3
6	7	1	3	5
7	7,5	1	5	10
8	8	0,2	2	5
9	8,5	0,1	3	5
10	9	0,5	3	10

2.3 Ишни бажариш тартиби


Стендни ишга тайёрлаш
3.1. Келтирилган схемани (2.3-расм) стендда йиғинг. Барча вариант учунR_ич= 50 Ω.

2.3-расм
3.2. Электр таъминотини уланг. Бунинг учун тумблер “Сеть”ни босинг.
3.3. Ўлчовларни қуйидаги тартибда ўтказинг:
- вольтметр V1 ниманба кучланишига уланг ва чиқиш кучланишининг ростлагичи дастаги ёрдамида Е₂ (2.1-жадвал) кучланишга етказинг;
- вольтметр V₂ни резистор R_юкгауланг;
- R_юк қийматини ўзгартириб, кучланиш U_Rюк қийматини ўзгартиринг.
3.4. ЭЮК манбасининг юк тавсифини ўлчаш.
Манбанингберилган ЭЮК қиймати Е₂ва R_юкқаршилигининг ҳар хил (2.1-жадвалга асосан) қийматларида U_юккучланишини ўлчанг. Ўлчов ва кейинги ҳисобларлаш натижаларини 2.2-жадвалга киритинг.

2.2.- жадвал

Берил-ган

Е1 =..... V; Rич =... Ω.

RЮК

Тажрибада олинган

Тажриба натижаларини ҳисоблаш

Аввалги ҳисоблашлар

UЮК

I

U

PЮК

η

I

U

PЮК

η

[Ω]

[V]

[A]

[V]

[Wt]

-

[A]

[V]

[Wt]

-

1

2

3

4

5

6

2.4. Ўлчов натижаларига ишлов бериш

4.1. Аниқланган қаршилик R_ЮК ва кучланиш U_ЮК қийматлари учун 2.1-расмдаги схеманинг ўзгарувчиларини ҳисобланг:

ток I = U_ЮК /R_ЮК;
юкнинг қуввати Р_ЮК = I² ∙ R_ЮК;
ф.и.к. η = Р_МАНБА / Р_ЮК, бунда Р_МАНБА= E∙I = I² (R_ЮК+R_ич).
Ҳисоблаш натижаларини 2.2-жадвалга киритинг.
4.2. Қуйидаги боғланишлар графикларини чизинг: I = f (R_ЮК); U_ЮК= f (R_ЮК); P_ЮК = f (R_ЮК); η = f (R_ЮК).


2.5. Ҳисобот таркиби

Лаборатория ишининг ҳисоботида қуйидагилар келтирилиши шарт:

5.1. Ишнинг мақсади.
5.2. Ўрганилаётган занжирнинг принципиал электрик схемаси ва унинг берилган қийматлари.
5.3. Ҳисоблаш ифодалари (формулалари).
5.4. Дастлабки ҳисоблашлар ва эксперимент натижалари келтирилган жадвал.
5.5. I = f (R_ЮК); U_ЮК = f (R_ЮК); P_ЮК = f (R_ЮК); η = f (R_ЮК) функцияларнингқурилганграфиклари.
5.6. Тадқиқотлар натижалари бўйича хулосалар.


2.6. Назорат саволлари

6.1. Занжирнинг пассив қисми учун Ом қонуни қандай таърифланади?

6.2. Занжирнинг актив қисми учун Ом қонуни қандай таърифланади?
6.3. Берк контур учун Ом қонуни қандай таърифланади?
6.4. ЭЗНда қўлланиладиган энергия манбаларини келтиринг.
6.5. Идеал ва реал кучланиш манбаларининг алмаштириш схемалари қандай кўринишда бўлади?
6.6. Идеал ва реал ток манбаларининг алмаштириш схемалари қандай кўринишда бўлади?
6.7. Келтирилган схема учунU_RИЧ, U_RваEқийматлари қандай бўлади?

Жавоблар: А. URИЧ = 0; Е = UR. Б. URИЧ = Е; U = 0. В. URИЧ = U; Е = 0. Г. URИЧ= 0,5 Е; U = 0.

6.8. АгарRваR_ич2 мартаортсавольтметркўрсаткичиқандайўзгаради?

Жавоблар: А. 2 марта ортади. Б. 2 марта камаяди. В. Ўзгармайди. Г. Камаяди. Д. 2 мартадан кўпроқ камаяди

6.9. Юк қаршилиги R_ЮКнинг қандай қийматида реал эюк манбасини идеал деб ҳисоблаш мумкин?
Ж авоблар:
А. R_юк = R_ичБ. R_юк>>R_ичВ. R_юк<ич
6.10. Ушбу занжир элементлари мос уланганда R_юкдаги кучланишни аниқланг.
Б ерилган: Е = 20 V; Rич = 20 Ω.
Жавоблар: А. 10 V. Б. 20 V. В. 5 V.