2- laboratoriya ishi texnik voltmetrlarni qiyoslash ishdan maqsad

 

Magnitoelektrik tizimdagi o‘lchash asboblari 
Magnitoelektrik tizimdagi elektr o‘lchash asboblari doimiy magnit qutblari tomonidan hosil 
qilinadigan hamda harakatlanuvchi ramkadan (g‘altakning) oqib o‘tayotgan tok hosil qiladigan 
magnit maydonlarining o‘zaro ta’sirlashishi pinsipiga asoslangan (1.1-rasm). 

1.1-rasm.  Magnitoelektrik 

tizimli o‘lchash 
asbobining mexanizmi 
to‘g‘ri burchakli shakldagi 2 engil alyumin ramkasi olinadi, unga ingichka simdan tayyorlangan 

g‘altak o‘raladi. Ramkaga ikkita yarim o‘qlar maxkamlangan bo‘lib, ularga yana asbob mili 4 

maxkamlangan. O‘q ikkita yuqa spiral prujinada 3 ushlab turiladi. Tok bo‘lmaganda ramani 
muvozanat xolatiga qaytaruvchi purjinani egiklik kuchi shunday tanlab olinadiki, u muvozanat 
xolatdan milni og‘ish burchagiga proporsianal bo‘lsin. G‘altakni yassi slindr shakldagi uchliklari 
bo‘lgan doimiy magnit M qutblari orasiga joylashtiriladi. G‘altak ichiga yumshoq temirdan 1 
silindr joylashtiriladi. Bunday konstruksiya magnit induksiyasi chizig‘ini g‘altak kalavalari 
joylashgan oblastda radial yo‘nalishlarini ta’minlaydi.
O‘zaro ta’sirlashish natijasida F
1
va F

2
elektr magnit kuchlari vujudga keladi (1.2-rasm). 

1.2-rasm. Tok va magnit maydonining o‘zaro ta’sirlashishi.


 
F
1 

va F
2

kuchlari o‘lchanayotgan tok kattaliklariga bog‘liq: 


l

I

B

F

F
*
*

2
1




 

unda, 

B

— magnit induksiyasi; 

I -tok kuchi 

l – ramkaga o‘ralgan simning uzunligi. 
Ushbu kuchlar aylantiruvchi moment M
ayl 

ni hosil qiladi va u magnit maydonida ramkani 

ma’lum bir burchakga og‘diradi. Rama burilishiga ramka o‘qiga maxkamlangan spiral prujinaning 
teskari momenti M
tes

qarama-qarshiharakat qiladi. Qarama-qarshi ta’sir etuvchi teskari moment 

ramka burilishlarining burchagi qiymatini ortib borishi bilan chiziqli oshib boradi. M
ayl
= M

tes
momentlarni tengligi o‘lchanayotgan tokning ma’lum bir kattaligida vujudga keladi. SHunday 

qilib, ramka burilishini burchagi ham, bunga asosan, asbob shkalasi bo‘yicha ko‘rsatkich milini 
og‘ishlari ham, o‘lchanayotgan tok kattaliklariga bog‘liq bo‘ladi.

Magnitoelektrik tizimli o‘lchash asboblaridan ampermetrlar va voltmetrlar sifatida 

foydalaniladi va bunday tizimdagi o‘lchash asboblari doimiy tok qiymatlarini o‘lchash uchun 
qo‘llaniladi. Magnitoelektrik tizimli o‘lchash asboblarining shartli belgisi 

ko‘rinishga ega va 

asbob shkalasida ifoda etiladi.

Bunday asboblarni asosiy yutuqlari bo‘lib quyidagilar: shkalani teng o‘lchamliligi; tashqi 
magnit maydonni kam ta’sir etishi; yuqori sezuvchanligi, energiyani kam talab etishi, katta 
aniqligi xizmat qiladi. Kamchiliklari : faqat doimiy toklarni va kuchlarni o‘lchashga yaroqliligi; 
konstruksiyasini murakkabligi sanaladi.