№
|
Алломанинг номи
|
Яшаган даври
|
Туғилган жойи
|
Илмий йўналиши
|
Илмий тадқиқот лари
|
1
|
Мухаммад ибн Мусо ал-Хоразмий
|
(783-850)
|
Xorazm diyorida tug‘ilib, voyaga yetadi.
|
Zamonasining mashhur matematigi, astronomi va geografi sifatida fanga ulkan hissa qo‘shdi. AlXorazmiy 20 dan ortiq asarlar yozdi.
|
Ulardan faqat 10 tasigina bizgacha yetib kelgan. Asarlari orasida, ayniqsa, matematikaga doir “Al-jabr val-muqobala” mashhur. Hatto, “algebra” atamasi ushbu kitobning “al-jabr” deb yuritilgan qisqacha nomining aynan ifodasidir. Xorazmiy nomi esa matematika fanida algoritm” atamasi shaklida o‘z ifodasini topdi.
|
2
|
Абул Аббос Ахмад ибн Мухаммад ибн Касир ал-Фарғоний
|
(797-865)
|
U Farg‘ona vodiysining Quva shahrida tavallud topgan
|
U astronomiya, matematika va geografiya fanlari bilan shug‘ullandi. Qator ilmiy va amaliy asarlar yozib qoldirdi
|
Damashqdagi rasadxonada osmon jismlari harakati va o‘rnini aniqlash, yangicha zij(astronomik Ahmad al-Farg‘oniy haykali. Farg‘ona shahri jadval) yaratish ishlariga rahbarlik qildi.
|
3
|
Имам ал-Бухорий
|
(810-870)
|
Samarqand yaqinidagi Hartang qishlog‘i
|
islom olamining yirik mutafakkiri. Muhaddislar imomi, hadis ilmining sultoni deb ham yuritiladi.
|
Imom al-Buxoriy islom ta'limotiga oid yigirmadan ortiq asarlar yozdi. Uning birgina “Al-jome' as-sahih” asariga 7275 hadis kiritilgan
|
4
|
Абу Исо Мухаммад ат Термезий
|
824, — 892,
|
Bugʻ qishlogʻi, hozirgi Sherobod tumani
|
buyuk muhaddis
|
Diniy va dunyoviy fanlarni, ayniqsa, hadis ilmini alohida qiziqish bilan oʻrgangan, bu boradagi bilimlarini yanada oshirish uchun koʻpgina Sharq mamlakatlariga borgan.
|
5
|
Абу Мансур ал-Мотуридий
|
870-944
|
Samarqand yaqinidagi Maturid shahrida tug'ilgan
|
U Samarqandda hanafiy fiqhi va boshqa diniy fanlarni o'rgangan
|
Kalama Maturidi va uning izdoshlari bir qator savollarga Ash'aritlar singari ruhda javob berib , muqaddas matnlarni ratsionalistik talqin qilishni afzal ko'rishdi ular Qur'onni uning mazmuni bilan boqiy deb hisobladilar va paydo bo'ldilar.
|
6
|
Абу Наср Фаробий
|
(873-950)
|
Aris suvining Sirdaryoga quyilishida joylashgan Farob shahrida tug‘ilgan
|
Farobiy riyoziyot, falakiyot, tabobat, musiqa, mantiq, falsafa, tilshunoslik, tarbiyashunoslik va adabiyot sohalarida ijod etgan
|
U 160 dan ortiq asar yozib, o‘rta asr ilm-fan va madaniyatiga ulkan hissa qo‘shdi. Bular orasida “Arastuning “Metafizika” asariga sharh”, “Musiqa kitobi”, “Baxt-saodatga erishuv haqida”, “Tirik mavjudot a'zolari haqida”, “Fozil odamlar shahri” va boshqa ko‘pgina asarlari muhim ahamiyatga ega bo‘lgan
|
7
|
Абу Али ибн Сино
|
980-1037
|
Buxoro yaqinidagi Afshona qishlog‘ida mahalliy amaldor oilasida dunyoga keldi.
|
O‘n olti yoshidan boshlab turli fanlar bo‘yicha Sharq va G‘arb olimlarining ilmiy asarlarini mustaqil o‘rgandi
|
Ibn Sino 450 dan ortiq, shu jumladan, tibbiyotga doir 43 ta asar yozgan. Uning 5 jildli “Al-qonunfit-tib” (“Tib qonunlari”) nomli qomusiy asarida kasalliklarning kelib chiqish sabablari va manbalari, tashxis, muolaja usullari, dorivor o‘simliklar va dori-darmonlarning xususiyatlari, parhez, inson salomatligi uchun jismoniy tarbiyaning ahamiyati kabi tabobatning g‘oyat muhim masalalariga alohida e'tibor berilgan. U
|
8
|
Абу Райхон Беруний
|
(973-1048)
|
Xorazmning Kat shahrida tug‘ilib, Urganchda ta'lim olgan
|
Beruniy astronomiya, geografiya, matematika va tarix fanlari bo‘yicha 160 dan ortiq asarlar yozgan.
|
Uning “Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar”, “Hindiston”, “Mineralogiya”, “Geodeziya” kabi yirik asarlari shular jumlasidandir U o‘zining astronomiyaga oid asarlarida Kopernikdan qariyb besh asr muqaddam Yerning Quyosh atrofida aylanishi haqidagi fikrni o‘rta asrlarda birinchi bo‘lib ilgari surdi.
|
9
|
Махмуд аз-Замахшарий
|
1075-1144
|
Xorazmning Zamaxshar qishlog‘ida dunyoga kelgan.
|
Ilmga bo‘lgan chanqoqlik uni Buxoro, Marv, Nishopur, Isfahon, Shom, Bag‘dod, Hirot va Makkada hayot kechirib, arab tili va adabiyotini, diniy ilmlarni, xattotlik san'atini, arab maqollari va urf-odatlarini chuqur o‘rganishiga sabab bo‘ldi. U mintaqa geografiyasiga doir ma'lumotlarni to‘playdi.
|
Mahmud Zamaxshariy turli soha ilmlariga oid 50 dan ortiq asarlar yozib qoldirdi. Ayniqsa, uning arab tili fonetikasi va morfologiyasiga bag‘ishlangan “Al-Mufassal”, Qur'oni karim tafsiriga oid “Al-Kashshof” asari musulmon olamida mashhurdir
|
10
|
Бурхониддин ал-Марғиноний
|
1123-1197
|
a Rishtonda (Farg‘ona vodiysi) tavallud topgan.
|
Al-Marg‘inoniyning eng nodir asari to‘rt jildli “Hidoya” asaridir. “Hidoya” islom huquqshunosligi bo‘yicha mukammal asar bo‘lib, bir necha asrlar davomida musulmon mamlakatlaridagi huquqshunoslar uchun ham nazariy, ham amaliy qo‘llanma vazifasini o‘tab kelgan
|
Hozirgi kunda ham muhim manba sifatida foydalanib kelinmoqda. Shu sababli alloma nafaqat ulamolar, balki oddiy xalq orasida ham “hidoyat yo‘lining sarboni” deya katta hurmat-e'tibor topdi. Burhoniddin val-milla (Islom dinining dalili, isboti) degan sharafli nomga sazovor bo‘ldi
|
