|
Ta’lim turlari (yunoncha “species” alohida, о‘ziga xos xususiyatga ega)
о‘quv jarayonini tashkil etish va amalga oshirishga nisbatan turlicha yondashuvlardir
Ta’lim turlari
Muammoli ta’lim; mujassamlashtirilgan ta’lim; modul ta’limi; rivojlantiruvchi ta’lim; tabaqalashtirilgan ta’lim; dasturiy ta’lim; kompyuter ta’limi; mustaqil ta’lim, hamkorlik ta’limi, individual ta’lim; faol о‘qitish
Zamonaviy sharoitda qо‘llanilayotgan ta’lim turlari
О‘ziga xos xususiyatlar
Bir xil yosh va taxminan bir xil tayyorgarlik darajasiga ega bо‘lgan о‘quvchilardan tarkib topadi va bu tarkibta’limning umumiy davrida
doimiy tarkibini saqlaydi; о‘quv faoliyati yagona yillik reja va dasturga kо‘ra turg‘un dars jadvali bо‘yicha tashkil etiladi; о‘quvchilar maktabga yilning bir vaqtida va belgilangan soatlarida keladilar; о‘quv mashg‘ulotining asosiy birligi dars hisoblanadi; dars odatda muayyan fanlar bо‘yicha tashkil etiladi; о‘quvchilar sinfda bitta material ustida ishlaydilar; о‘qituvchi о‘quvchilar faoliyatiga rahbarlik qiladi; u о‘z fani bо‘yicha har bir о‘quvchining BKMni baholaydi va yil oxirida о‘quvchini keyingi sinfga о‘tishi haqida qaror qabul qiladi
Darsga tayyorlanishning texnologik mohiyati. Darsning samaradorligi uning puxta tayyorlanganligi va samarali tashkil etilganligi bilan bog‘liq. Yaxshi rejalashtirilmagan, yetarlicha о‘ylab chiqilmagan, shoshilinch tuzilgan va о‘quvchilar imkoniyatlariga moslashtirilmagan dars sifatli bо‘la olmaydi.
Darsga tayyorgarlik aniq sharoitlarda eng yuqori yakuniy natijaga erishishni ta’minlaydigan o‘quv jarayonini tashkil etishning komleks choralarini ishlab chiqishdir.
O`zbеkiston mustaqillikka erishgan kundan boshlab o`tgan qisqa vaqt ichida o`zbеk xalqi siyosiy-ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy sohalarda katta yutuqlarga erishdi; o`z tarixiga yangicha tafakkur asosida yondoshish, ulug` ajdodlar qoldirgan boy madaniy, ma'naviy mеrosni o`rganish sharafiga muyassar bo`ldi, milliy g`ururi qayta tiklandi; rеspublikada ilm-fan, jumladan pеdagogika fani yangi taraqqiyot bosqichiga ko`tarilmoqda; o`tmishdagi pеdagogik tafakkur daholarining shuhratini tiklash, ularning g`oyalarini xalq hayotiga tadbiq etishdеk ulug` ishlar amalga oshirilmoqda.
Asrimizning boshlarida Abdulla Avloniy “Tarbiya bizlar uchun yo hayot - yo mamot, yo najot - yo halokat, yo saodat - yo falokat masalasidir” dеgan edi. Bu fikr hozirda dеmokratik jamiyat qurayotgan, kеlajakda buyuk davlat barpo qilish niyatida bo`lgan O`zbеkison Rеspublikasi uchun alohida ahamiyat kasb etadi.
Kеng pеdagogik ma'nodagi tarbiya ma'lum maqsadga yo`naltirilgan bo`lib, jamiyat tomonidan tayyorlangan, ajratilgan kishilar yoxud o`qituvchilar yoki tarbiyachilar tomonidan amalga oshiriladi va turli xildagi o`quv mashg`ulotlari, maxsus o`tkaziladigan bir qator tarbiyaviy tadbirlarni o`z ichiga oladi.
Ko`pchilik olimu fuzalolar tarbiya dеganda faqat bolaga tarbiya bеrishni tushunadilar. Bizningcha, bu ancha tor tushunchadir. Chunki tarbiyaga faqat bolalar emas, balki kattalar ham muhtojdirlar. Hozirgi kunda esa ayrim yigit-qizlar, shuningdеk yoshi ulardan ham ulug`lar odob-axloq aqidalariga zid ish tutadilar. Bunga dalillar ko`p topiladi.
54. O‘qituvchining darsga tayyorlanishi
Darsning samaradorligi uning puxta tayyorlanganligi va samarali tashkil etilganligi bilan bog`liq. Yaxshi rejalashtirilmagan, yetarlicha o’ylab chiqilmagan, shoshilinch tuzilgan va o’quvchilar imkoniyatlariga moslashtirilmagan dars sifatli bo’la olmaydi. Darsga tayyorgarlik aniq sharoitlarda eng yuqori yakuniy natijaga erishishni ta`minlovchi o’quv-tarbiyaviy jarayonni tashkil etilishini ta`minlash, kompleks chora-tadbirlarni ishlab chiqishdir.
O’qituvchining darsga tayyorgarligida quyidagi uchta bosqich ko’zga tashlanadi: tashxislash, bashoratlash, loyihalashtirish (rejalashtirish).
Shu bilan birga o’qituvchi amaliy materiallarni yaxshi bilishi, o’z fanini erkin olib borishga erishishi lozim. Darsga tayyorgarlik asosini bo’lajak mashg`ulotning algoritmlari, samaradorligi bog`liq bo’lgan omillar va holatlarni hisobga olishni ta`minlovchi qadamlarni ketma-ket tartib bilan bajarish tashkil etadi.
Algoritmni amalga oshirish aniq sharoitlarni diagnostika qilish bilan boshlanadi. Tashxis didaktik jarayon kechadigan barcha sharoitlarni oydinlashtirish, uning natijalarini belgilashdir. Unda o’quvchilarning imkoniyatlari, ularning faoliyatlari va xulqlari, motivlari, talab va layoqatlari, qiziqish va qobiliyatlari, bilimdonlik darajasi, o’quv materialining xususiyati, uning amaliy ahamiyati, dars tuzilishi, yangi axborotni o’zlashtirish, mustahkamlash va tizimlashtirish, bilim, ko’nikma va malakalarini nazorat qilish hamda tuzatish kabi holatlar namoyon bo’ladi.
Bashoratlash bo’lajak darsni tashkil etilishining turli variantlarini baholash va ulardan qabul qilingan mezonlarga muvofiq eng ma`qulini tanlab olish.
Loyihalashtirish (reialashtirish) o’quvchilarning o’quv faoliyatini boshqarish dasturini yaratish bo’lib, u darsga tayyorlanishning yakuniy bosqichi hisoblanadi. Loyiha (boshqarish dasturi) qisqa va aniq, erkin tuzilgan, pedagog o’zi uchun boshqarish jarayoni muhim vaziyatlari (kimdan va qachon so’rash, qayerda mavzuni kiritish, mashg`ulot keyingi bosqichiga qanday o’tish, oldindan ko’zda tutilmagan qiyinchiliklar yuzaga kelganida jarayonni qaysi sxema bo’yicha qayta o’zgartirish)ni belgilab olishga imkon beruvchi hujjatdir. Boshqarish dasturi darsning an’anaviy rejasidan boshqarish ta`sir ko’rsatishlarini aniq va tushunarli belgilab olish bilan farq qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
