1Natural son tushinchasi

4.Natural sonlarni taqqoslash.

4.1. Natural sonlarni sonlar nurida taqqoslash

Ikkita turli natural sonlarni taqqoslash deganda, ularning qaysi biri katta yoki kichikligini aniqlashga aytiladi. Sonlar nuri natural sonlarni taqqoslash uchun juda qo‘l keladi (1- rasm).

8 soni 5 dan katta, lekin 10 sonidan kichik. Bu belgilar yordamida 5 < 8 < 10 qo‘shtengsizlik ko‘rinishida yoziladi.
Ikki natural sondan qaysi biri sonlar nurida chapda joylashgan bo‘lsa, o‘sha son kichik bo‘ladi. Aksincha, qaysi biri o‘ngda joylashgan bo‘lsa, o‘sha son katta bo‘ladi.
Chunki, birinchi son to‘rt xonali, ikkinchi son esa uch xonali (4>3).

4.2. Turli xonali sonlarni taqqoslash
Ko‘p xonali sonlarni quyidagicha taqqoslash mumkin:
Turli xonali sonlarni o‘zaro taqqoslaganda qaysi birining xonalari ko‘p bo‘lsa, o‘shanisi katta bo‘ladi.

8=8, 6=6, 5=5, 2=2, 6>3. Demak, 865268 > 865231.

4.3. Bir xil xonali sonlarni taqqoslash

a) 8512 > 3925. Chunki (8>3).

b) 3842 > 3618. Chunki, ularning minglar xonasidagi raqamlari bir xil 3 ga teng bo‘lsada, 8 raqami yuzlar xonasidagi 6 raqamidan katta (8 > 6).

d) 65437 > 65432. Chunki, 7 raqami 2 raqamidan katta (7 > 2).

Sonlardan birini ikkinchisining tagiga mos xona birliklaridagi raqamlari ostma-ost tushadigan qilib yozilsa, taqqoslash jarayoni osonlashadi. Haqiqatdan ham,

Bir xil xonali sonlarni o‘zaro taqqoslashda, ularning chap tomonidan boshlab bir xil nomdagi xonalarida turgan raqamlarini o‘zaro taqqoslab chiqish kifoya.

Topshiriqlarni bajaring!

1. 63 – 64 – 65 masalalar
2. 68 – 70 – 75 masalalar

4.Natural sonlarni yaxlitlash.

5.1. Sonlarni o’nlar xonasigacha yaxlitlash

Sonlar nurida quyidagi uchta sonni qaraylik:

24 soni yaxlitlanganda - bu songa eng yaqin o‘nlik olinadi. 24 soniga 30 soniga qaraganda 20 soni yaqin.
Chunki, 24 - 20 = 4, 30 - 24 = 6 bo'lib, 4 < 6.
Demak, 24 o'nlar xonasigacha yaxlitlanganda 20 olinadi va 24 20 kabi yoziladi va «24 taxminan 20 ga teng» deb o'qiladi.

Topshiriqlarni bajaring!

Sonlarni a) o'nlar; b) yuzlar xonasigacha yaxlitlang:
5.2. Sonlarni boshqa xonalarigacha yaxlitlash
1. 76 – 80 masalalar

6.Natural sonlarni qo‘shish va uning xossalari

6.1. Natural sonlarni qo‘shish

Ma'lumki, biror natural songa 1 ni qo‘shsak, bu sondan keyin keluvchi natural son hosil bo‘ladi. Masalan, 5+1=6; 27+1=28;

999+1=1000.

Bir-biriga qo‘shiladigan sonlar- qo‘shiluvchilar, qo‘shish natijasi esa yig‘indi deb ataladi.

Sonlarni qo‘shishni sonlar nurida tasvirlash mumkin (1- rasm). A(4) nuqtadan o‘ng tomonga qarab 3 ta birlik kesmani sanaymiz va B(7) nuqtani topamiz. Demak, 4 + 3 = 7.
Bu xossa qo‘shishning guruhlash qonuni deb ataladi.
6.2. Natural sonlarni qo‘shishning xossalari

Qo‘shishning bu xossasiga qo‘shishning o‘rin almashtirish qonuni deb ataladi.
1- misol: 6+3 =3+6, chunki 6+3=9 (2.a- rasm) va 3+6 =9 (2.b- rasm).
1. Qo‘shiluvchilarning o‘rnini almashtirgan bilan yig‘indi o‘zgarmaydi.
2. Songa ikki son yig‘indisini qo‘shish uchun, bu songa oldin birinchi qo‘shiluvchini, so‘ng esa ikkinchi qo‘shiluvchini qo‘shish mumkin.

3-misol: 6 + 0 = 0 + 6 = 6. Odatda (4 + 7) + 3 o‘rniga 4 + 7 + 3 yoziladi. Agar yozuvda qavslar qatnashmagan bo‘lsa, qo‘shish chapdan o‘ngga qarab birin - ketin bajariladi.

2- misol: Quyidagi misollarda hisoblashlar natijasi bir xil:

5+(4+2)=5+6=11 (3.a- rasm), (5+4)+2=9+2 = 11 (3.b- rasm).

Demak, 5+(4+2)=(5+4)+2

3. Songa nolni yoki nolga sonni qo‘shganda o‘sha sonning o‘zi hosil bo‘ladi.

4-misol: 78135 sonini quyidagi xona qo‘shiluvchilari yig‘indisi ko‘rinishida yozish mumkin:

4-misol: 78135 sonini quyidagi xona qo‘shiluvchilari yig‘indisi ko‘rinishida yozish mumkin:

78 135=70 000+8 000+100+30+5

yoki 78135 = 7 • 10000 + 8 • 1000 + 1 • 100 + 3 • 10 + 5 • 1.

1. 85 – 86 – 91 – 93 – 94 – 95 – 96 – 97 – 98 – 99 – 100 – 101 misollar
4. Har qanday natural sonni uning xona qo‘shiluvchilari yig‘indisi ko‘rinishida tasvirlash mumkin.
Topshiriqlarni bajaring!