1Mavzu: Asinxron mashinalarni tuzilishi

25Mavzu:O‘ZGARMAS TOK O‘ZGARTIRGICHLARI (KONVERTORLAR)
Konvertorlar o‘zgarmas kuchlanishni nafaqat oshirish yoki kamaytirishi, balki ular yordamida kuchlanishni siljitish, revers natijasida kuchlanishni teskari ishoraga o‘zgartirish mumkin.
Konvertor qurilmasi invertor, to‘g‘rilagich va filtrdan tashkil to’gan. 59-a rasmda bir taktli konvertorning ‘rinsi’ial sxemasi keltirilgan.
Konvertorlarning hamma sxemalarida tranzistorlar kalit holatida ishlaydi. Tranzistor ochiq holatdaligida tarmoqdagi manba energiyasi yuklamaga beriladi. Bu bilan bir qatorda energiya sig‘im C da va induktivlik L da yig‘iladi. Tranzistor yo’iq holatdaligida yuklama sig‘im va induktivlikka yig‘ilgan energiya hisobiga ta’minlanadi, ya’ni drosseldagi tok diod D orqali yuklamadan o‘tadi. 
6
2-b rasmda tranzistor ochiq holatida L induktivlik tarmoqdagi manbadan energiyani iste’ mol qiladi va tranzistor yo’iq holatdaligida manba va induktivlikka yig ‘ilgan energiya yuklama va sig ‘imga beriladi. Tranzistor ochilganda esa sig‘im energiyasini manbaga qo‘shadi.
62-d rasmda tranzistor ochiq holatdaligida induktivlik L rnergiyani yig‘adi. Tranzistor yo’iq holatdaligida induktivlik energiyani yuklamaga va sig‘imga beradi. Tranzistor ochiq holatdaligida yuklamadagi tok sig‘imda yig‘ilgan energiyaning ma’lum qismi orqali ta’minlanadi.

63-rasmda drosseldagi tok va kuchlanish diagramasi keltirilgan.

Bu yerda: Tb — tranzistorlarning ochiq halatdagi davri; TK — kommutatsiya vaqti. Bularga mos keladigan Uyig‘ — kuchlanishning yig‘ilishi, ULsf — kuchlanishning sarf bo‘lishi.
T
k = -=b — kommutatsiyalovchi im’uls TK
chuqurligi deyiladi.
Agar k < 1 bo‘lsa, konvertor kuchlanishni ‘asaytiradi (63-a, b rasm).
Agar 0,5 < k < 1 bo‘lsa, konvertor kuch- lanishni ham ‘asaytiradi, k < 0,5 da ham oshirishi mumkin. Tb ni o‘zgartirib, TK ni doimiy qilib chiqish kuchla- nishning qutblarini qarama-qarshi ishoraga o‘zgartirishi mumkin.