№1–маъруза

 
2. Аҳолини хавфли жойдан кўчириш ва унинг ҳисоби 
Ишлаб чиқариш ва маданий-маиший хоналардан ѐнғинни ўчириш 
вақтида ѐнғин хонасидан одамларни ва моддий бойликларни муваффақиятли 
эвакуация қилишни таминлаш муҳим масала ҳисобланади. 
Эвакуацияни рухсат этиладиган давомийлиги инсон учун шароитни 
критик ҳолатга етишиши, критик ҳарорат (60°С) хона ҳавосида кислород 
концентрациясининг камайиши, тутундан кўринишни камайиши, токсик 
моддаларни пайдо бўлишига боғлиқ бўлади. 
Мажбурий эвакуацияларда одамлар ҳаракатининг тезлиги 16 м/мин, 
зинапоя бўйлаб пастга ҳаркатда 10 м/мин ва юқорига 8 м/мин қабул 
қилинади. 
Одамларни ѐнғинга чидамлилиги бўйида И ва ИИ даражали бинолардан 
эвакуация қилишда рухсат этиладиган вақт Т 60 мин, қабул қилинади, ѐнғинга 
чидамлилиги бўйича ИИИ ва ИВ даражали биноларда 4 мин, ѐнғинга 

---

178 
чидамлилиги бўйича В даражали биноларда эса 3 мин қабул қилинади. 
Болалар муассасалари учун эвакуация вақти 20 % камаяди. 
Эвакуация участкасининг рухсат этиладиган четки узунлиги (м) қуйидаги 
формула бўйича аниқланади. 
Л
рэ
қ 

Т 
(1) 
Эвакуация қабул участкаси майдонига одамларни жойлаштириш 
зичлиги (одам/м
2
)
Д қ Н/С , 
(2) 
формуласи бўйича аниқланади.
Бу ерда:
Н майдондаги одамлар сони: тик турганда бир киши учун 0,1...0,125 
м
2 
орқа халта билан 0,315 м
2
:
С- коммуникация участка йўли майдони, м
2
.
Одамларни зич оқими бўйлама зичликни англатиб катта одамлар учун 
10...12 одам/м
2
га, мактаб ѐшидаги болалар учун 20...25 одам
/
м
2
 
га тенгдир. 
Эвакуация участкасининг кенглиги 5(м) 

қ М/Л Д, 
(3) 
формуласи бўйича аниқланади. Эвакуация йўллар сони П
эй 
П
эй
қ0,6 Н/100

, (4) 
формуласи бўйича аниқланади. Эвакуацияда чиқиш йўллари камида иккита 
қабул қилинади. 

---

179 
Иш жойидан эвакуация чиқиш йўлигача масофа биноларни ѐнғинга 
чидамлилиги даражаси, қаватлилиги ва ишлаб чиқариш категорияларига боғлиқ 
ҳолда 50 м дан 100 м гача қабул қилинади. 
Эвакуация эшикларнинг кенглиги 0,8...2,4 м, ўтиш жойлари 1,15...2,4 м 
коридорлар 1,4 м дан кўп қабул қилинади. 
Йўлни ўтказувчанлик қобилияти О (м
2
-мин ѐки одам/мин) деб бир бирлик 
вақтида б кенгликдаги йўлнинг кундаланг кесими орқали ўтадиган одамлар 
сонига айтилади ва 
QқД

, (5) 
формуласи бўйича аниқланади. 
Кенглиги 1,5 м гача бўлган зинапоя ва эшикларни солиштирма 
ўтказиш қобилияти 50 одам/мин, кенглиги 1,5...2,4 /м бўлганлариники эса 60 
одам/м мин қабул қилинади.