1–jadvalda bank risklarini boshqarish jarayonining vazifalarini belgilovchi to‘rtta asosiy bosqichi ko‘rsatilgan

Fiskal-monetar  risk  ham  ob’ektiv va  sub’ektiv  omillar  ta’sirida  bo‘lib, u  davlatning  fiskal-
monetar  siyosatini  o‘tkazishda  namoyon  bo‘ladi.  Davlatning  fiskal  va  monetar  siyosati 
iqtisodiyotning makroiqtisodiy barqarorlashtirishga erishishning muhim vositasi hisoblanadi. 
Fiskal-monetar  risklar  davlatning  daromadlar  va  xarajatlar  sohasidagi  antitsiklik  chora-
tadbirlar yordamida tarmoq va firmalarning ish bilan faollik sohasini aniqlashni talab qiladi. 
Fiskal risklarning tarkibiy qismi bo‘lib, moliyaviy-byudjet siyosati hisoblanadi.  
YUqorida  ta’kidlab  o‘tilganidek,  iqtisodiyotning  tabaqalik  darajasidagi  risklarning  asosiy 
qismi  banklar  faoliyatiga  o‘z  ta’sirini  o‘tkazadi.  Bu  risklar  bankning  turi  va  xususiyatiga, 
uning  faoliyati,  xarakteri,  hamda  uning  mijozlari  tarkibiga  bog‘liq  bo‘ladi.  Ihtisoslashgan, 
tarmoqlashgan  va  universal  tijorat  banklarining  har  birida  riskning  hamma  turlari  mavjud 
bo‘ladi,  lekin  ularning  paydo  bo‘lish  extimoli  va  xususiyati  bank  muassasasining  turiga 

 
36 

bog‘liqdir. Halqaro bank amaliyotida  universal tijorat banklarining faoliyati turlicha  bo‘lib, 
ular iqtisodiyot bilan bog‘liq hamma xizmat turlari bilan shug‘ullanadilar. Ixtisoslashtirilgan 
tijorat  banklari  asosan  o‘z  faoliyatlarini  aniq  bir  soxaga  xizmat  ko‘rsatishga,  ya’ni  aniq  bir 
ob’ektga  yo‘naltirilgan  faoliyatga  qaratgan  bo‘ladi.  SHu  jihatdan  iqtisodiyotning  shu 
sohasida  mavjud  risklar  ixtisoslashgan  banklar  faoliyatiga  ta’sir  qilishi  mumkin.  Misol 
uchun,  faoliyati  bo‘yicha  innovatsion,  investitsiyaviy,  ssuda,  jamg‘arma,  ipoteka,  depozit, 
kliring, ma’lum bir mijozlar turiga xizmat ko‘rsatishga ixtisoslashgan, tarmoq bo‘yicha yoki 
funksional  belgisi  bo‘yicha  faoliyat  olib  boruvchi  banklar  keng  qamrovli  faoliyat  ko‘rsatib 
turli xil iqtisodiy risklarga duchor bo‘lishlari mumkin.  
Undan  tashqari  halqaro  bank  amaliyoti  shuni  ko‘rsatadiki,  ixtisoslashtirilgan  tijorat 
banklarining  faoliyati  iqtisodiyotning  rivojlanishiga,  bozorga  yo‘naltirilgan  bo‘lib,  ular 
hududiy,  hududlararo  va  transmilliy  bo‘lishi  va  hududlar,  mintaqalarda  yuzaga  keluvchi 
ob’ektiv va sub’ektiv risklar ular faoliyatiga ta’sir qilishi mumkin. 
Ichki risklarning har xil turlari va darajalari bilan tijorat banklarining to‘qnashishi asosan ular 
faoliyatining xususiyatiga bog‘liq bo‘ladi. 
Iqtisodiyotning  ishlab  chiqarish  va  iste’mol  jarayonlarining  sub’ektlari  xisoblangan 
korxonalar, xorijiy investorlar, davlat, yakka xujaliklar va ular bilan bog‘liq ashyoviy (tovar) 
va monetar (pul) oqimi tebratadi. Xujalik oborotining g‘ildiragi bu – pul mablag‘lari bo‘lib, 
ular  banklar  va  boshqa  moliyaviy  muassasalar  orqali  oqib  o‘tadi.  SHuning  uchun 
iqtisodiyotning qaysidir bir sohasi yoki kanalida mavjud risklar banklar faoliyatiga ham ta’sir 
ko‘rsatishi mumkin.  
Iqtisodiyotda  nafaqat  pul  oqimida,  balki  barcha  jarayonlarda  riskning  yuzaga  kelishi  uni 
yuzaga  keltiruvchi  manbalarga  bog‘liq  bo‘ladi.  Aniqrok  qilib  aytadigan  bo‘lsak,  risk  bu 
faoliyat  ko‘rsatuvchi  sub’ektlar  amaliyotida  yuzaga  kelib  iqtisodiy  kategoriya  sifatida 
ijtimoiy-iqtisodiy  jarayonlarda  aniq  va  echimi  bo‘lmagan  holatning  son  va  sifat  jihatdan 
bog‘liq bo‘lgan vokeliqni anglatadi.