1.“Avesto” kitobi – Vatanimiz tarixini o’rganishda muhim manba. “Avesto”

1.“Avesto” kitobi – Vatanimiz tarixini o’rganishda muhim manba.

“Avesto” zardshtiylik dinining mukaddas kitobi bulib, uning ilk saxifalari Zardusht tomonidan VII asrning oxirlarida Amudare soxillarida yaratilgan. Keyinchalik Janubiy Eronda otashtparastlik dinining ulamo-koxinlari tomonidan tuldirilib, takomillashtirilgan. Bu kitob 12 min xukiz terisiga bitilgan. makedoniyalik Iskandar Sharkning zabt etganda uning nodir nusxasini Elladaga eltib. kerakli joylarini tarjima kildirgan, kolganini esa yektirgan. Eramizning birinchi asrida ashkoniylar xukmdori Valages Arshaniz va uchinchi asrda xamda Xusrav Parviz, Shopuri Xurmuzd davrida “Avesto” bir necha bor kuchirilgan, kaytatiklangan. Keyingi vaktlarga kadar “Avesto”ning vatani xususida olimlar urtasida jiddiy baxslar bulib kelardi. 80 yillarning urtalariga kelib barcha tadkikotchilar “Videvdad”da uchraydigan Marv, Baktriya, Xirot, Sugd, Niso, Xorazm, Seiston, Amudare, Sirdare kabi Jugrofiy atamalarga asoslanib, “Avesto”ning vatani Urta Osiye va unga chegaradosh yurtlardir, degan kat’iy xulosaga keldilar. Xakikatda xam “Avesto”dagi jugrofiyaga doir ma’lumotlar bu xulosani tula tasdiklaydi. Zeroki, unda ikki dare xududidagi joylar, toglar, yaylovlar xakida muloxazalar kup. “Avesto” zardushtiylikning mukaddas kitobi bulishi bilan birga, ilm-fan, xayetning barcha soxalari buyicha mukammal ma’lumot beradigan ulkan, eng kuxna manba xisoblanadi.

“Avesto” eramizdan oldingi ikki minginchi yillardan tortib to oltinchi asrlargacha bulgan davrdagi Urta Osiye va Eron xalklari tarixiga doir,Sirdare va Amudare soxillarida yashaydigan xalklarning ijtimoiy turmishiga oid ma’lumotlar bor. Chunonchi, kitobda shu sarzaminlarda istikomat kilgan xalklarning kasb-kori, savdo-soligi, kushni xalklar bilan munosabatlari bayen; xar bir kasb, xunar egasining jamiyatda tutgan urni aloxida kayd etilgan. Dexkonlar bilan chorvadorlar jamiyat moddiy ne’matlarini yaratuvchilar sifatida ta’riflangan.

Mazkur obidada iktisodiy xayet, jugrofiya,falakiyet, ilmi nujum, ijtimoiyet, biologiya, falsafa va tibbiyetga doir kublab kimmatli ma’lumotlar mavjud. Xurmatli prezidantimiz Islom Abduganiyevich Karimov aytganlaridek. Xorazim davlati tarixini biz 2700 yillik tarix deb bilamiz . lekin Rossiyaning xox utmishdagi, xox bugingi kuzga kuringan biror bir tarixchisidan surab kurinchi, shuni tan olarmikin ? Tan olmaydi, bilmaydi, bilishni xoxlamaydi xam.