19-мавзу. Очиқ иқтисодиётда макроиқтисодий сиёсат. Манделл-Флеминг модели

Назарот ва муҳокама учун саволлар 
1.
Очиқ иқтисодиёт деганда нимани тушунасиз? 
2.
Кичик ва катта очиқ иқтисодиётнинг моҳияти ва фарқларини тушунтириб беринг. 
3.
Ташқи мувозанат атамасини изоҳлаб беринг. 
4.
Манделл-Флемингнинг очиқ иқтисодиёт моделини тавсифлаб беринг. 
5.
Ялпи даромад,алмашинув курси ва жорий операциялар баланси салоқлар ошганда 
қандай ўзгаришини Манделл-Флемингнинг очиқ иқтисодиёт моделидан 
фойдаланган ҳолда тушунтириб беринг. 
6.
Нима сабабдан қайд қилинган валюта курси шароитида пул-кредит сиёсати ички 
балансни таъминлашда самара бермайди? 
7.
Қайд қилинган валюта курси шароитида бюджет-солиқ сиёсатининг ички 
мувозанатни таъминлашдаги самарадорлигини изоҳлаб беринг. 
8.
Сузиб юрувчи валюта курси шароитида пул-кредит сиёсати қандай мақсадлар учун 
қўлланилганда юқори самара беради ва нима сабабдан? 
9.
Сузиб юрувчи валюта курси шароитида бюджет-солиқ сиёсатининг ташқи 
мувозанатни таъминлашга таъсири механизмини тушунтириб беринг. 
10.
Капитал мобиллигининг қайд қилинган валюта курси шароитида иқтисодий сиёсат 
самарадорлигига таъсирини изоҳлаб беринг. 
 
 
 

---

---

Document Outline

• Тўлиқ макроиқтисодий модел-очиқ иқтисодиёт моделидир.
• Очиқ иқтисодиёт- шундай иқтисодиётки, у:
• а) мамлакат ишлаб чиқараётган товарлари ва хизматларининг маълум бир қисмини экспорт ва импорт қилишини;
• б) мамлакат жаҳон молия бозорларида кредит олиши ва кредит беришини англатади.
• Кичик очиқ иқтисодиёт-катта бўлмаган мамлакат иқтисодиётидир. Кичик очиқ иқтисодиёт модели капитал ҳаракати счёти ва жорий операциялар счётини ўз ичига олади. Бундай иқтисодиёт жаҳон бозорида катта улушга эга эмас ва жаҳон фоиз ставкасига амалда таъс...
• Катта очиқ иқтисодиёт-кўлами йириклиги сабабли фоиз ставкаси мамлакатнинг ичида рўй бераётган жараёнларнинг жиддий таъсирида шаклланадиган иқтисодиётдир.
• Катта очиқ иқтисодиёт- жаҳон жамғармалари ва инвестицияларининг катта қисмига эгалик қилаётан йирик мамлакат (АҚШ, ХХР, Германия, Япония, Россия ва бошқ.) иқтисодиётидир. Бундай мамлакатлар жаҳон молия ставкасига таъсир кўрсата олади.
• Иқтисодиётнинг очиқлиги даражаси одатда мамлакатнинг ташқи савдоси ҳажмига ёки ҳукуматнинг сиёсий линиясига боғлиқ бўлади. Масалан, Буюк Британия иқтисодиёти нисбатан очиқ ҳисобланади, чунки у ташқи савдога жуда боғланган. АҚШ иқтисодиёти эса нисб...
• Очиқ иқтисодиёт халқаро ҳисоб-китобларда хорижий валютадан фойдаланишни кўзда тутади. У тўлов балансида, хусусан жорий операциялар баланси ва капитал ҳаракати балансида ўз аксини топади.
• Очиқ иқтисодиётда иқтисодий сиёсат таҳлили Манделл-Флеминг моделига асосланган ҳолда амалга оширилади. Бу модел қисқа муддатда иқтисодиётни мувозанатлаштиришни ифодалайди ва кичик очиқ иқтисодиёт учун IS-LM моделининг модификация қилинган шакли ҳисоб...
• Манделл-Флеминг модели кичик очиқ иқтисодиёт модели бўлиб қайд қилинган ва сузиб юрувчи валюта курслари шароитида иқтисодий сиёсатнинг турлди кўринишларини амалга ошириш натижаларини баҳолаш мақсадида қўлланилади.
• Манделл-Флеминг модели миллий иқтисодиётнинг жаҳон бозоридаги ҳиссаси кичик ва шу сабабли уни ривожлантиришнинг асосий параметрлари жаҳон бозори томонидан, яъни ташқаридан белгилаб берилади деган шартга асосланади.
• Бу модел ХХ асрнинг 60-йилларида ишлаб чиқилган бўлиб баҳоларнинг барқарорлигини кўзда тутади ва ялпи даромаднинг тебранишлари сабабларини тушунтириб беради.
• Бу моделга кўра иқтисодиётнинг амал қилиши валюталарнинг алмашинув курси тизимига боғлиқ..
• Манделл-Флеминг модели учта тенгламани ўз ичига олади:
• 1) Y+C(Y-T)+I(r)+G+Xn(e), IS;
• 2) M/P=L(r,Y),LM;
• 3) r = r*
• Моделни тасвирлаш учун иккита график тузиш таклиф этилади.
• Биринчи график Манделл-Флемингнинг Y-r моделини, иккинчи график эса Y-e моделини акс эттиради.
• Ҳар бир графикда ўзгарувчи миқдорлардан биттаси константа деб олинади ва таҳлил икки ўзгарувчининг алоқадорлиги бўйича ўтказилади.Манделл-Флемингнинг Y-r моделитасвирланган график икки хусусиятга эга.
• 1. IS эгри чизиғининг ҳолати алмашинув курсининг даражасига боғлиқ. Алмашинув курсининг кўтарилиши эгри чизиқни чапга силжитади.
• 2. Барча уч эгри чизиқ бир нуқтада кесишади.
• Бундай вазиятда икки вариант юзага келади:
• 1.Алмашинув курси жуда паст бўлганлиги сабабли IS ва LM эгри чизиқлари жаҳон фоиз ставкасидан юқорида кесишади. Бундай вазият чет эллик инвесторларни мазкур мамлакат иқтисодиётига капитал киритишга рағбатлантиради. Натижада мамлакатнинг валютаси ...
• 2. IS ва LM эгри чизиқлари ички фоиз ставкаси жаҳон фоиз ставкасидан паст бўлган нуқтада кесишади. Бундай вазиятда мазкур мамлакат инвесторлари капиталларини хорижга олиб чиқиб кетишдан манфаатдор бўлишади. Натижада миллий валютанинг алмашинув курси...
• Шундай қилиб мувозанат LM эгри чизиғининг горизонтал линия билан кесишиш нуқтасида жаҳон фоиз ставкаси даражасида ўрнатилади.
• Манделл-Флемингнинг Y-e модели тасвирланган графикдаа икки тнглама тасвирланади:
• 1) Y=C(Y-T)+I(r*) +G+Xn(e), IS;
• 2) M/P= L(r*,Y), LM*.
• Иқтисодиётда мувозанат IS ва LM эгри чизиқларининг кесишиш нуқтасида таъминланади. Бу кесишиш нуқтаси алмашинув курси ва даромаднинг даражаларини акс эттиради.
• Графикда товар бозоридаги (IS*) ва пул бозоридаги(LM*) мувозанат тасвирланган. Жаҳон фоиз ставкаси белгилаб берилган шароитда LM* тенгламаси ялпи даромадни алмашинув курсига боғлиқ бўлмаган ҳолда қайд этади.
• Қайд қилингапн валюта курси шараоитида монетар сиёсат кўпроқ ички баланс муаммоси билан алоқадор бўлади.
• Келтирилган фикрларни изоҳлаб бериш учун қуйидаги гепотетик мисолни кўриб чиқамиз.
• Мамлакат банкларидаги активлар ва пасивларнинг тенглиги шартини M=Res +DS кўринишида ёзишимиз мумкин. Бу тенглик пул таклифи ( банк тизимининг мажбурияти) валюта резервлари ( соф хорижий активлар) ва банк тизимининг ички кредитлари йиғиндисига т...
• Пул таклифининг ўзгаришини ΔM=ΔRes +ΔDS кўринишида тасвирлаш мумкин. Бу ердаΔRes тўлов балансининг тақчиллиги ёки ортиқчалигигамос келади. Ташқи балансни тиклаш, ўз навбатида валюта курсини сақлаб туриш зарурияти хорижий активларни сотиш ва сотиб ...
• Марказий Банк тўлов балансининг иқтисодиётдаги пул таклифига таъсирини валюта резервлари ўзгаришини стериллаш орқали нейтраллаштириши мумкин. Масалан, (тўлов баланси тақчиллигини ёки алмашинув курси пасайишини бартараф қилиш мақсадларида фойдалани...
• Яъни : M=↓Res +↑DS
• Бунда у очиқ бозордаги операциялар ёки пул-кредит сиёсатининг бошқа воситаларидан фойдаланади.
• Аммо стериллаш имкониятлари чекланган. Агар тўлов балансининг тақчиллиги узоқ вақт сақланиб қолса, уни бартараф қилишга интилиш валюта резервларини тугаб қолишига олиб келиши мумкин. Бундай ҳолатда, мамлакат, алмашинув курсининг пасайиш тенденциясини ...
• Демак, ҳаттоки стериллаш ҳам пул масссасини тўлов баланси таъсиридан ҳимоя қила олмайди. Бу эса пул-кредит сиёсатининг ички балансга таъсирини кескин чеклаб қўяди.
• Қайд қилинган валюта курси шароитида бюджет-солиқ сиёсатининг самарадорлиги капиталнинг мобиллигига тўғридан-тўғри боғлиқ. Давлат харажатларининг кўпайиши фоиз ставкасининг ўсишини келтириб чиқаради ( фонд бозорида қарзга маблағ олиб, давлат хусусий ...
• Шундай қилиб, қайд қилинган валюта курси шароитида бюджет-солиқ сиёсати пул-кредит сиёсатидан фарқли равишда даромад даражасига, ўз навбатида ички мувозанатга муваффақиятли таъсир кўрсата олдади. Тасир даражаси капиталнинг мобиллиги ўсиши билан ортиб ...
• Маълумки, қайд қилинган валюта курси шароитида ички монетар сиёсат амалда “фалажланган” бўлади ва фақат бюджет-солиқ сиёсатигина самара беради. Ва бу самара капиталнинг мобиллиги ортиши билан кўпайиб боради.
• Сузиб юрувчи валюта курси шароитида ички ишлаб чиқариш ҳажмига, шубҳасиз, капиталнинг мобиллиги қандай бўлишидан қатъий назар пул-кредит сиёсати ижобий таъсир кўрсатади.
• Назарот ва муҳокама учун саволлар
• 1. Очиқ иқтисодиёт деганда нимани тушунасиз?
• 2. Кичик ва катта очиқ иқтисодиётнинг моҳияти ва фарқларини тушунтириб беринг.
• 3. Ташқи мувозанат атамасини изоҳлаб беринг.
• 4. Манделл-Флемингнинг очиқ иқтисодиёт моделини тавсифлаб беринг.
• 5. Ялпи даромад,алмашинув курси ва жорий операциялар баланси салоқлар ошганда қандай ўзгаришини Манделл-Флемингнинг очиқ иқтисодиёт моделидан фойдаланган ҳолда тушунтириб беринг.
• 6. Нима сабабдан қайд қилинган валюта курси шароитида пул-кредит сиёсати ички балансни таъминлашда самара бермайди?
• 7. Қайд қилинган валюта курси шароитида бюджет-солиқ сиёсатининг ички мувозанатни таъминлашдаги самарадорлигини изоҳлаб беринг.
• 8. Сузиб юрувчи валюта курси шароитида пул-кредит сиёсати қандай мақсадлар учун қўлланилганда юқори самара беради ва нима сабабдан?
• 9. Сузиб юрувчи валюта курси шароитида бюджет-солиқ сиёсатининг ташқи мувозанатни таъминлашга таъсири механизмини тушунтириб беринг.
• 10. Капитал мобиллигининг қайд қилинган валюта курси шароитида иқтисодий сиёсат самарадорлигига таъсирини изоҳлаб беринг.