18-mavzu: Menejmentda boshqaruv qarorlari Reja

Noaniq qarorlar – bu tavakkal bilan – to’la bo’lmagan axborotga asoslanib qabul qilinadigan qarorlardir. Boshqacha qilib aytganda, bunday qarorlar kutiladigan natijaga baho berish imkoniyati bo’lmagan hollarda tavakkal qilib qabul qilinadigan qarorlardir.
18.3. Qarorni ishlab chiqish va qabul qilish.

Qaror qabul qilishdagi asosiy masala faqat muqobil variantni tanlash emas, balki boshqaruv oldida qo’yilgan maqsadning oqilona yechimini topishdan iborat. Shu sababli, qarorni ishlab chiqish jarayonida ayrim unsurlar mazmuni va ko’lamiga ko’ra xilma-xil va ancha murakkabdir. Qarorni ishlab chiqish jarayoni quyidagi bosqichlarni o’z ichiga oladi.

Keltirilgan chizma taxminiy bo’lib vaziyatga va hal qilinayotgan xususiyatlariga ko’ra o’zgarishi mumkin. Umuman qarorni ishlab chiqish quyidagi savollarga javob topish lozim bo’ladi:

• 
  Nima qilish kerak (ob’yekt miqdori va sifati)?
  
• 
  Qanday xarajat (resurslar) evaziga?
  
• 
  Qanday tarzda (texnologiyada) bajarish kerak?
  
• 
  Kim uchun bajarish kerak?
  
• 
  Qanday muddatda bajarish lozim?
  
• 
  Kim tomonidan bajarilishi kerak?
  
• 
  Qaysi joyda bajarish lozim?
  
• 
  Qanday (iqtisodiy, sotsial, texnikaviy, ekologik) samara beradi?
  

Qarorni ishlab chiqish jarayoni vaziyatni tahlil qilish va vazifani aniqlab olishdan boshlanadi. Vaziyatni tahlil qilish quyidagilarni amalga oshirishni talab qiladi:

• 
  tahlil qilinayotgan ob’yekt holatini, uning sifat jihatlarini, resurslar bilan ta’minlanganligini tahlil qilish;
  
• 
  mazkur ob’yekt samaradorligini eng yuqori samaraga ega bo’lgan o’xshash ob’yekt bilan taqqoslash;
  
• 
  taqqoslanayotgan ob’yektlar ko’rsatkichlari o’rtasidagi tafovutlar sababini aniqlash;
  
• 
  adabiyotlar manbaini, ilmiy-tadqiqot ishlari bo’yicha hisobotlarni, patent fondi, iste’molchilar imkoniyatlari va shu kabilarni tahlil qilish;
  
• 
  ishlab chiqaruvchi va raqobatchilardagi ishlab chiqarishning tashkiliy-texnik darajasini tahlil qilish;
  
• 
  mazkur ob’yektning taraqqiyot yo’nalishlarini shakllantirish va h.k.
  

Boshqarish jarayonida doimo biron-bir masalani hal qilishga to’g’ri keladi. Chunki turli sabablar tufayli belgilangan parametrlardan og’ish sodir bo’ladi, yani jarayonlarga zaruriyat tug’iladi, natijada ishlab chiqarish oldida paydo bo’lgan muammoni bilish, uni tahlil qilish va hal etish zaruriyati yuzaga keladi.
Qaror qabul qilish zarurati va tahlil qilinayotgan ob’yektdagi aniq vaziyat aniqlangach, turli yo’llar bilan erishiladigan qaror maqsadi shakllantiriladi va uning yechimi bo’yicha vazifalar belgilanadi. Qarorning maqsadi yuqori organ tomonidan ko’rsatib berilishi mumkin.