18-mavzu. Korxonalar moliyaviy holatining tahlili

18.3.Moliyaviy barqarorlik va to^,lovga qodirlik koeffitsientlarning tahlili

Moliyaviy barqarorlik deganda nima tushuniladi? Moliyaviy barqarorlik deganda moddiy aylanma mablag’larning (Tovar –moddiy zaxiralarning) ularni tashqil qiluvchi asosiy manbalar bilan qoplanish darajasi tushuniladi. Tashqil qiluvchi asosiy manbalar bo’lib, o’z aylanma mablag’lari manbalari bilan qisqa muddatli kreditlar va qarzlar hisoblanadi.
Moliyaviy barqarorlik tahlili buxgalteriya balansi-netto asosida amalga oshiriladi. Buning uchun birinchi navbatda yil boshi va yil oxiridagi tovar-moddiy zaxiralarining asosiy manbalari hajmi hisoblab olinadi. So’ngra ularni mavjud moddiy aylanma mablag’lar hajmibilan solishtirish orqali tovar-moddiy zaxiralarining manbalar bilan ta’minlanish darajasi mutlaq va nisbiy ko’rsatkichlarda aniqlanadi, natijada moliyaviy barqarorlik darajasiga baho beriladi.
Moliyaviy barqarorlik o’z navbatida to’rt turga bo’linadi:
Mutlaq moliyaviy barqarorlik  .., 
Mo’tadil moliyaviy barqarorlik:  .., 
Nomu’tadil moliyaviy barqarorlik :  ..,

Krizis holidagi moliyaviy barqarorlik  .., 
Bunda, Z- Tovar-moddiy zaxiralar hajmi;
Zm –o’z aylanma mablag’lar(Tovar-moddiy zaxiralar) manbai;
B-qisqa muddatli kredit va qarzlar;
U-moliyaviy tenglikni yumshtuvchi manbala
To’lovga qodirlik deganda nima tushuniladi? To’lovga qodirlik deganda to’lov mablag’lari bilan qiqsqa muddatli to’lov majburiyatlarining qoplanish darajasi tushuniladi. To’lov mablag’lari tarkibiga pul mablag’lari, qimmatli qog’ozlar, debitorlik qarzlari va tovar-moddiy zaxiralar (kelgusi davr xarajatlarisiz. Muddatli to’lov majburiyatlariga joriy kreditorlik qarzlari va qisqa muddatli kredit va qarzlar kiradi.)
To’lovga qodirlik ko’rsatkichlari o’z navbatida 3 turga bo’linadi. Ushbu ko’rsatkichlarni hisoblash usuli va ta’rifini quyidagi shakldan ko’rish mumkin.

To’lovga qodirlik ko’rsatkichlari	Ko’rsatkichni hisoblash usuli	Ko’rsatkichlarning mazmuni
1. Mutlaq to’lovga qodirlik -koeffisiyenti		A1-pul mablag’lari va qimmatli qog’ozlar summasi; P1- joriy kreditorlik qarzlari P2-qisqa muddatli kreditlar va qarzlar
2.Oraliq to’lovga qodirlik koeffisiyenti		A2-debitorlik qarzlari
3.Joriy to’lovga qodirlik koeffisiyenti		A3-tovar -moddiy zixiralar (kelgusi davr xarajatlaridan tashqarisi.)

Omilli tahlil usuli orqali to’lovga qodirlik koeffisiyentlari o’zgarishiga omillarning ta’siri hisoblanadi va har birining ta’siriga baho beriladi. Omillar tasirini zanjirli bog’lanish usuli orqali aniqlash zarur. Buni mutlaq to’lovga qodirlik koeffisiyentining tahlili misolida keltirdik.
Hisobot davridagi mutlaq to’lovga qodirlik koeffisiyentini bazis davridagi mutlaq to’lovga qodirlik koeffisiyentiga solishtirib,o’zgarishi aniqlanadi:

Ushbu o’zgarishga omillar tasirini aniqlash:
1.Mutlaq to’lovga qodirlik koeffisiyentining o’zgarishiga joriy kreditorlik qarzlari o’zgarishining tasiri:

2. Mutlaq to’lovga qodirlik koeffisiyentining o’zgarishiga qisqa muddatli kreditlar va qarzlar o’zgarishining tasiri:

3. Mutlaq to’lovga qodirlik koeffisiyentining o’zgarishiga pul mablag’lari summasi o’zgarishining tasiri:

Ushbu uch omil tasirlarining yig’indisi mutlaq to’lovga qodirlik koeffisiyentining o’zgarishiga teng kelishi kerak..