18-mavzu: Kartoshkani ahamiyati, biologiyasi,navlari va yetishtirish texnologiyasi Reja

Haroratga munosabati. Kartoshka nisbatan past harorat o‘simligidir. Tuganaklarning nishlashi va ko‘karishi harorat 5—6° dan yuqori bo‘lganda boshlanadi. Ko‘karib chiqayotgan va chiqqan o‘simliklarning tez ildiz hosil qilishi uchun harorat 7° dan pasay­masligi lozim. Shuning uchun kartoshka tuganaklari tuproq 10 sm qatlami 7—8° isiganda ekiladi. Harorat 18—20° bo‘lganda o‘simliklar tez ko‘karib chiqadi.
Nishlatilmagan urug‘lik tuganaklar ekilganda unib chiqish ekil­ganning 20—25-kuni, urug‘lik tuganaklar nishlatilib ekilganda esa 6—11 kun oldin ko‘karib chiqadi. Ekilgandan unib chiqishgacha haroratning 10—12° gacha pasayishi ko‘karishni 5—6 kunga uzayti­radi. Kartoshka urug‘lik tuganaklari unib chiqish uchun 240—300⁰ foydali harorat yig‘indisini talab etadi.
Harorat 3° dan past va 35° dan yuqori bo‘lganda tuganakdagi kur­taklarning o‘sish va rivojlanishi to‘xtaydi. Bu holatlarda tuganak bir necha kun qolsa, uning o‘zi va kurtaklari nobud bo‘ladi.
Kartoshka palagining o‘sish va rivojlanishi uchun qulay havo harorati 18—23° hisoblanadi. Harorat bundan oshsa, fotosintez se­kinlashadi, 40° ga yetganda palak o‘sishi to‘xtab, fotosintez natija­sida hosil bo‘layotgan oziq moddalar nafas olish uchun yetmaydi.
Palak past haroratga ta’sirchan. Agar harorat minus 1—2° ga pa­sayib, 5—6 soat davom etsa, u nobud bo‘ladi. Ana shunday qisqa mud­datli sovuqdan zararlangan yosh o‘simliklarning regeneratsiya (qayta tiklanish) qobiliyati yuqori bo‘ladi. Bunday o‘simlikli maydonlar darhol qator orasi ishlanib, azotli o‘g‘itlar bilan oziqlantirilib sug‘orilsa yetarli. Kartoshkaning yaxshi gullashi va meva tugishi uchun qulay harorat 18—21°. Yuqori haroratda gul va g‘unchalar to‘kilib ke­tadi, 27—29° da esa gullash to‘xtaydi. Tuganakning shakllanishi uchun tuproq harorati 18—20° bo‘lgani qulay hisoblanadi. Harorat 6° dan past va 23° dan yuqori bo‘lsa, tuganak hosil bo‘lishi sekinlashadi, harorat 2° dan pasaysa, 26—29° dan oshganda esa mutlaqo to‘xtaydi. Past (—1, 2°) va yuqori haroratdan tuganaklar nobud bo‘ladi. Yuqori harorat ta’sirida fotosintezning uzoq vaqt to‘xtab qolishi tufayli kartoshka tuganaklari keyingi o‘sish qobiliyatini yo‘qotadi. Foto­sintez jarayoni tiklangandan keyin esa ona o‘simlik stolonlarida yangi shakllanmagan tuganaklar hosil bo‘lib, ekologik aynish kuzati­ladi. Buning oqibatida kartoshkaning irsiyati va sifati yomonla­shadi, hosildorligi kamayib, tovarlik sifati pasayadi. Shunga ko‘ra O‘zbekistonda shakli o‘zgargan tuganaklar ko‘p uchraydi.
Kartoshka o‘simligi o‘suv davrida talab etadigan o‘rtacha foydali harorat yig‘indisi (10° dan yuqori) tezpishar navlar uchun 1000—1200°, o‘rtapishar navlar uchun 1200—1400°, kechpishar navlar uchun esa 1400-1600° ga teng.