18-ma’ruza. Qutblanish tekisligining aylanishi. Zeyeman effekti



Download 339,31 Kb.
Pdf ko'rish
bet2/5
Sana31.12.2021
Hajmi339,31 Kb.
#258920
1   2   3   4   5
Bog'liq
18.Qutblanish tekisligining aylanishi. Zeyeman effekti

 

(1.4) 

bunda  [

]  –  aylantirish  doimiysi:  d  –  qatlam  qalinligi:  s  –  eritma 



konsentratsiyasi. 

(1.4) formuladan agar 

 ning qiymati ma’lum bo‘lsa, u holda berilgan d qatlam 



qalinligida  qutblanish  tekisligining 

  burilish  burchagini  o‘lchab,  eritmadagi 



modda  konsentratsiyasini  aniqlash  mumkin.  Qand  eritmasining  aylantirish 


qobiliyati  juda  katta,  shuning  uchun  bu  hodisadan  eritmalarda  qandning 

konsentratsiyasini  aniqlashda  foydalanish  mumkin.  Bu  maqsadda  saxarometr  deb 

nom olgan maxsus polyarizatsion qurilmalardan foydalaniladi. 

O’zaro  perpendikulyar  polyarizatorlar  orasiga  optikaviy  aktiv  modda 

joylashtirilsa,  ko’tish  sohasi  yorishadi.  Qaytadan  qorong’ilik  hosil  qilish  uchun 

ikkinchi  polyarizatorni  φ  burchakka  burish  kerak  bo’ladi.  Berilgan  moddaning 

solishtirma aylanish doimiysi [a] va l uzunlik ma’lum bo’lsa, φ burilish burchagini 

o’lchab,  eritmaning  c  konsentrasiyasini  aniqlash  mumkin.  Konsentrasiyani 

aniqlashning  bunday  usuli  turli  moddalarni  ishlab  chiqarishda,  jumladan,  qand 

ishlab chiqarishda keng qo’llanadi, bunga tegishli asbob saxarimetr deb ataladi.  

 

Poliyarizatorni  qorong’ilikka  to’g’rilashni  yetarlicha  aniqlikda  amalga 



oshirib  bo’lmaydi.  Shu  sababli  oddiy  polyarizator  o’rniga  yarim  soya  qurilmalar 

ishlatiladi.    

 Qutblanish tekisligining magnit maydoni ta’sirida aylanishi 

Tabiiy  sharoitda  qutblanish  tekisligini  aylantira  olmagan  moddalar  tashqi 

magnit  maydoni  ta’sirida  qutblanish  tekisligini  aylantira  oladigan  bo‘lib  qoladi. 

Qutblanish  tekisligining  magnit  maydoni  ta’sirida  aylanish  hodisasi  1846  yil 

Faradey  tomonidan  ochilgan.  Bu  kashfiyot  Faradeyning  yorug‘lik  va  magnit 

hodisalari  orasidagi  bog‘lanishni  topishga  bag‘ishlangan  davomli  tajribalari 

samarasida kelib chiqqan. Faradey magnit maydonining yorug‘likka bevosita ta’sir 

etishini topdim deb o‘ylagan, shuning uchun u: «Men yorug‘lik nurini magnitlay 

va  elektrlay  oldim  va  magnit kuch  chiziqlarini  yorita  oldim»  deb  yozgan.  Aslida 

esa Faradey tomonidan ochilgan hodisa boshqa xarakterga egadir: magnit maydoni 

shu  maydondagi  moddaga  ta’sir  qiladi,  faqat  moddaning  o‘zigina  yorug‘likning 

tarqalish xarakterini o‘zgartiradi. 

Qutblanish  tekisligining  magnit  maydoni  ta’sirida  aylanishi  yorug‘likning 

shaffof moddalarda magnit kuchlanish chiziqlari bo‘ylab tarqalishida hosil bo‘ladi. 

Shuning  uchun  qutblanishning  magnit  ta’sirida  aylanishi  elektromagnit  uchlarini 

parmalab  teshilgan  ingichka  kanal  bo‘ylab  kuzatish  eng  qulay  bo‘ladi.  Tajriba 

chizmasi  2-rasmda  ko‘rsatilgan  S  –  yorug‘lik  manbai,  A  va  B  –  elektromagnit 



uchlari, N

va N



– nikollar S – ichida qutblanish tekisligi aylanishi yuz beradigan 

jism.  Magnit  maydoni  hali  paydo  bo‘lmaganda,  ya’ni  elektromagnit  toki 

ulanmaganda,  N

va  N


–  nikollar  ayqash  turganda  bu  murakkab  sistema  orqali 

yorug‘lik  o‘tmaydi.  Elektromagnit  zanjiri  ulanib  tok  qo‘yilganda  qutblar  orasida 

magnit  maydoni  hosil  bo‘ladi,  shaffof  S  jism  orqali  o‘tishda  yorug‘likning 

qutblanish tekisligi buriladi va N

nikol orqali yorug‘lik o‘tadi. 



Qutblanish tekisligining 

 burilish burchagi yorug‘likning magnit maydonidagi 



modda  ichidagi  l  uzunligiga  va  hamda  H  magnit  maydon  kuchlanishiga 

proporsional: 

 = k∙ l∙ H, 



k  koeffitsiyent  berilgan  jismning  magnit  maydonida  qutblanish  tekisligini 

aylantira  olish  darajasini  ko‘rsatadi.  K  koeffitsiyentning  son  qiymatlari,  umuman 

aytganda, unchalik katta emas. Shaffof qattiq jismlar ham, suyuqlik va gazlar ham 

magnit maydonida qutblanish tekisligini aylantira oladi. Agar 

 burchak minutlar 



bilan,  H  –  erstedlar  bilan  l  –  sm  lar  bilan  o‘lchangan  bo‘lsa, shishaning  ba’zi  bir 

xillari uchun (og‘ir flint) k ning qiymati 0,1 ga yetadi. 




Download 339,31 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish