18-amaliy mashg`ulot mavzu: Chorvachilik fermalarida veterenariya, sanitariya xizmatlarini olib borish

18.2-rasm. Dezinfektsiyalashda qo`llaniladigan vositalar va kiyim-kechaklar. 

 

Barcha chorvachilik ferma va komplekslari qurilishi batomom tugatilgandan so‘ng 

ishlab chiqarish zonasida joylashgan barcha bino va inshoatlar ishga tushirilishidan oldin  

dezinfektsiya  qilinishi  shart.  Dezinfektsiyalash  uchun  quyidagi  preparatlardan 

foydalaniladi. Formaldigitning 2 % li eritmasi hamda o‘yuvchi natriyning 2 % li eritmasi. 

Yopiq binolar ishga tushirilishidan oldin formalin aerozollari (formaldagitning 36-

40 % li eritmasida foydalaniladi. Eritma binoning 1 m

3

 hajmiga 20 ml dan to‘g‘ri kelishi 

---

kerak.  Dezinfektsiyalashdan  oldin  binodagi  barcha  eshik  deraza  va  oynalar  yaxshilab 

yopilgan bo‘lishi shart. 

Dezinfektsiyalangan  bino  24  soat  yopiq  holda  turishi  kerak.  Bundan  tashqari 

dezinfeksiyalashdan  oldin  binoning  harorati  15

0

,  nisbiy  namlik  esa  60  %  dan  kam 

bo‘lmasligi  lozim.  Agar  namlik  kam  bo‘lsa  binoning  1  m

3 

hajmiga  10-20  ml  suv 

purkaladi. Bino dezinfektsiyalangandan keyin yaxshilab shamollatiladi, hayvonlar tegishi 

mumkin  bo‘lgan  joylar  (oxurlar,  avtosug‘orgichlar  yaxshilab  yuviladi,  bino 

dezintfeksiyalovchi  dorilar  hididan  holi  bo‘lgandan  so‘ng  hayvonlarni  bino  ichiga  olib 

kirishga ruxsat etiladi. 

Dezinfektsiya ishlarini olib borishda quyidagi qoidalarga qat’iy amal qilish lozim. 

Maxsus  dezinfektsiyalovchi  kiyim  kechak  kiyish.  Agar  formaldegid,  xlor  va 

ohakdan  foydalanilsa  albatta  protivogaz  kiyib  olinadi.  Kislata  va  o‘yuvchi  ishqor 

eritmasidan foydalanilsa himoya ko‘zoynagini taqib olish shart. 

Hozirgi  paytda  binolarni  va  o‘simliklarni  dezinfektsiyalashda  quyidagi 

dezinfektsiyalovchi mashina va qurilmalardan keng foydalanilmoqda.  

LSD  va  LSD-2  issiq  eritmalar  dezinfektsiyalash  va  dezinsektsiyalashda  keng 

qo‘llaniladi. Kuchli bosim hosil qiluvchi motor yordamida minutiga 100 litr suyuqlikni 5 

ATM sepadi. VDM (veterinariya dezinfektsiyalash mashinasi) ushbu mashina ko‘chma 

kompleks  dezinfektsiyalovchi  mashina  bo‘lib  1  minutda  7-8  ATM  120  litr  suyuqlikni 

purkaydi. UDS o‘zi yurar dezinfektsiyalovchi qurilma ish unumi 20 ATM minutiga 8 litr 

purkaydi. DJI-30-40 ATM 1 minutda 50-60 litr purkaydi. 

Derotizatsiya  odam  va  hayvonlarda  uchraydigan  ko‘pgini  yuqumli  kasalliklar 

qo‘zg‘atuvchi  mikroblarni  tarqatuvchi  sichqonlar,  kalamushlar  va  kemiruvchilarni 

yo‘qatishga qaratilgan chora-tadbirlar majmuasi. 

Kemiruvchilarga  qarshi  kurashda  mexanik  usulda  qopqonlardan  keng 

foydalaniladi.  Kemiruvchilarni  qirishda  kimyoviy  usulda  turli  xil  kimyoviy 

priparatlardan  keng  foydalaniladi.  Rux  fosfatid,  natriy  yoki  boriy  fosfatid,  marganets 

preparatlar, zookummarin, fentolatsin, ratindan foydalaniladi. 

Chorvachilik  fermalarida  derotizatsiya  o‘tkazishda  zookumarin,  ratindan  va 

fentolatsin  kabi  kimyoviy  vositalaridan  foydalanish  maqsadga  muvofiq,  chunki 

kemiruvchilar uchun tashlangan xo‘rakni bexosdan hayvonlar iste`mol qilsa ham zararli 

emas. 

Fermaning  veterinariya  nuqtai-nazaridan  qulayligi  uning  joylashgan  hududiga 

bog‘liq. 

---

Chorva fermasi, binosi, veterinariya inshoatlari, ozuqa sexlari, ozuqa omborlari va 

boshqa chorvachilik inshoatlarini botqoq, sizot suvlari yuqori joylashgan, ko‘hna hayvon 

mozorlari,  go‘ngxonalar,  terini  qayta  ishlash,  quyonchilik,  parrandachilik  xo‘jaliklari 

o‘rniga  qurish  ta’qiqlanadi.  Chorva  fermasi  uchun  ancha  baland,  quruq,  yomg‘ir-qor 

suvlari bosmaydigan, sizot suvlari chuqur bo‘lgan, tekis, ochiq, suv bilan ta’minlangan, 

sanitariya talablariga javob beradigan joy tanlanadi. 

Fermerning  fermasi  aholi  yashaydigan  joydan  ma’lum  masofada  (sanitariya-

himoya zonasi), kelajakda qishloqning kengayishi, yon-atrofda sanoat yoki qayta ishlash 

korxonalari qurilishini hisobga olib quriladi. Meditsina me’yorlari bo‘yicha aholi yashash 

joyidan fermer xo‘jalik fermasi orasidagi masofa kamida 300 metr bo‘lishi o‘rnatilgan. 

Fermalar  va  fermerga  aloqasi  yo‘q  qishloq  x’o‘jalik  korxonalari,  qurilish  va 

inshoatlar oralig‘i quyidagicha bo‘lishi kerak: 

-  qoramolchilik, 

qo‘ychilik,  echkichilik,  cho‘chqachilik,  parrandachilik, 

quyonchilik fermalarigacha – 1,5 km; 

-  yirik avtomobil va temir yo‘llargacha – eng kamida 0,5 km; 

-  hayvonlar  uchun  zararli  gazlar,  tutun,  chang  chiqaradigan  sanoat 

korxonalarigacha – kamida 5 km; 

-  naslchilik fermalari va chorva mahsulotlarini qayta ishlash korxonalarigacha – 

kamida 3 km. 

 

18.3-rasm. 

 

Chorvachilik  fermalari  2,0-2,5  m  balandlikdagi  devor  bilan  o‘ralishi,  yagona 

darvoza,  unda  uzunligi  5-6  m  (ya’ni  traktior  va  avtomashina  shinalari  to‘liq  yuvilishi), 

---

chuqurligi  25-30  santimetrlik  dezabarer  bo‘lib,  u  dezinfektsiyalovchi  moddalar  bilan 

to‘ldirilgan bo‘lishi shart. Darvoza yonida eshik bo‘lib, undan xodimlar o‘tadi, uning ikki 

tomonidan  1,5  x  2,0  m  kattalikdagi  dezomatlar  qurilib,  u  qirindi  yoki  qipiq  bilan 

to‘ldirilib, muntazam ravishda dezinfektsiyalovchi eritma bilan ho‘llanib turiladi va har 

bir kishi albatta oyoq kiyimini shilab o‘tishi shart. 

Hamma ishchilar yechinish – kiyinish xonasida o‘z shkaflariga ega bo‘lib, ular uy 

kiyimlarini yechib ish ust-boshlarini kiyib oladilar. 

Molxonalar har kuni  go‘ngdan tozalanib, go‘ngxonalarga  yuboriladi va u  yerda 

go‘ng 5-6 oy davomida zararsizlantiriladi. 

Ferma  hovlisi  har  kuni  yig‘ishtiriladi,  zarur  hollarda  molxona  va  hovli 

dezinfeksiyalanadi. 

Sigirlardan  toza  sut  sog‘ib  olish  uchun  har  sog‘ish  oldidan  ularning  yelini 

yaxshilab tozalanadi. 

Sut  sog‘uvchilar  maxsus  kiyim-bosh,  qo‘l  yuvgich,  sochiq  va  sovun  bilan 

ta’minlanadi. 

Fermer  xo‘jaligidagi  barcha  hayvonlar  yuqumli  kasalliklarga  qarshi  kurash 

rejasiga binoan kasalliklarni oldini olish maqsadida emlanadi. 

Fermada  vaqti-vaqti  bilan  dezinfektsiya  va  dezinsektsiya  (hashoratlarga  qarshi 

kurash) ishlari o‘tkaziladi. Pashshalarga qarshi kurash profilaktik va qirish maqsadlarida 

o‘tkaziladi. 

Fermer  xo‘jaligi  mol  va  parrandalarini  sog‘ligini  ta’minlash  maqsadida  turli 

yuqumli  va  gijja  kasalliklarini  oldini  olish  maqsadida  barcha  ferma  mutaxassisi  va 

ishchilar grafik asosida yiliga 2 marta tibbiy ko‘rikdan o‘tkaziladi, kasal yoki kasallikga 

gumon qilingan xodimlar ishga qo‘yilmaydi. 

 

  18.4-rasm. 

---

Nazorat savollar 

1.  Nima  uchun  chorvachilik  fermalarida  veterinariya-sanitariya  ishlari  olib 

boriladi? 

2.  Dezinfektsiya haqida ma’lumot bering? 

3.  Dezinsektsiya haqida ma’lumot bering? 

4.  Derotizatsiya haqida ma’lumot bering? 

5.  Dezinfektsiyalashda qanday mashina va jihozlardan foydalaniladi? 

6.  Derotizatsiyani o‘tkazishda qanday kimyoviy priparatlardan foydalaniladi?