176 Bilimlarni namoyish etish modellari. Evrestik model

191
ET larning predmet sohalari Ekspert tizimlarini tuzish uchun yuqori darajadagi proffesonal mutaxassilar zqrur ular SI sohasida ham mutaxassis bo’lishi kerak. Zamonaviy ekspert tizimlari tajribani ko’paytirish va iqtisodning barcha sohalaridagi mutaxassislarning ishlarini bajarishda keng qo’llaniladi. An’anaga ko’ra bilimlar ikki xil ko’rinishda bo’ladi – jamoa va shaxsiy tajriba bilimlari. Agar aksariyat bilimlar jamoa tajribasi asosida yetgan bo’lsa bunday predmet sohasi ekspert tizimi tuzishga muhtoj emas. Agar predmet sohasida bilimlarning aksariyat qismi yuqori darajadagi mutaassislar tajribasidan iborat bo’lsa va bilimlar kam strukturalashtirilgan bo’lsa bunday sohalar ekspert tizimlariga muhtoj bo’ladi.
192	ET ining umumiy strukturasi Ekspert tizimining umumiy strukturasi quydagicha bog’langan: Interfeys Yechuvchi Bilimlar bazasidagi foydalanuvchi Bilimlar bazasi intellektual redaktor/ Quyi tizimdagi tushuntirishlar Foydalanuvchi-tizim mo’ljallangan ya’ni uni ishlatuvchi predmet sohasi mutaxassisi. Bilimlar bazasi-ekspert tizim yadrosi ekspert va foydalanuvchiga tushinarli hamda EHM tashuvchisida yozilgan predmet sohasi bilim/ to’plami. Yechuvchi-bilim/ bazasida bor bilim/ asosida eks-pert fikr/- modellashtiruvchi dastur. Bilim/ bazasi intellectual redaktori. Bilim/ mutaxassisiga bilim/ bazasini muloqot rejimida yaratuvchi dastur. Haqiqiy ekspert tizimlari murakkabroq strukturaga ega bo’lishi mumkin lekin yuqorida keltirilgan bloklar har bir haqiqiy ekspert tizimida bo’ladi.
193	ET lar. Asosiy tushunchalari va ta’riflari Ekspert tizimlari – bu murakkab dastur komplekslari ular aniq predmet sohasidagi yuqori darajadagi mutaxassislar bilimini yig’uvchi va kichikroq darajadagi mutaxassislar konsultatsiyasi – maslaxati uchun ishlatiladigan tizimlardir. Ekspert tizimida ma’lum bir predmet sohasini ifodalaydigan bilim/ bazasidan foydalaniladi. Ekspert tizimi bu ayrim mavzu sohalarida bilim/- to’plash va qo’llash uyushtirish usullari hamda vositalari majmui-dir. Ekspert tizimlari sun’iy intellektdan foydalanishga asoslangan. Ekspert tizimlari-mutaxassia/= aniq predmetli sohalaridagi bilim/- jamlovchi va bu empirik tajribani kamroq malakali foydalanuvchi/ga maslahat berish u/n nusxa ko’paytiruvchi murakkab dasturiy majmua/dir.