17-mavzu: kichik guruhlar psixologiyasi reja

2. Guruh parametrlari va strukturasi
Asosiy parametrlar yordamida guruhni ijtimoiy-psixologik jihatdan tahlil qilish mumkin. Ushbu parametrlarning to‘liq kombinatsiyasini guruhning o‘ziga xos xususiyatlariga va guruhdagi odamning pozitsiyasini belgilaydigan tavsiflarga bo‘lish mumkin.
Guruhning xususiyatlariga quyidagilar kiradi: guruh kompozitsiyasi (tarkibi), strukturasi (tuzilishi), guruhiy jarayonlar.
Guruh kompozitsiyasi yoki uning tarkibi – bu butun guruhni tahlil qilish nuqtai nazaridan muhim bo‘lgan guruh a’zolarining xususiyatlari to‘plami.
Guruhning strukturasi (tuzilishi) guruhning alohida a’zolari tomonidan bajariladigan funksiyalar nuqtai nazaridan, shuningdek, undagi shaxslararo munosabatlar nuqtai nazaridan ko‘rib chiqiladi.
Guruhiy jarayonlarga guruh rivojlanish jarayoni va birlashishi, guruhdagi bosim, qaror qabul qilish jarayoni kabi guruh dinamikasining ko‘rsatkichlari kiradi.
Shaxsning guruh munosabatlari tizimidagi mavqei, avvalo, uning statusi va bajaradigan rollari bilan tavsiflanadi.
Guruh ichidagi tanlanishlar tizimini tavsiflovchi eng muhim xususiyatlar.
Tizimning birinchi tavsifi – bu guruh a’zolarining sotsiometrik statusi.
Sotsiometriya natijalariga ko‘ra, mavqe guruh a’zosi tomonidan qabul qilingan tanlanishlar va rad etishlarning yig‘indisi sifatida ko‘rib chiqiladi. Statuslar ijobiy tanlovlar ulushiga qarab har xil “vazn”ga ega va guruhning barcha a’zolarining mavqelarining umumiyligi statusli iyerarxiyani belgilaydi, ular quyidagilar bilan ajralib turadi:
a) sotsiometrik “yulduzlar” – iyerarxiyaning yuqori qismida turgan guruhning eng ko‘p tanlangan a’zolari;
b) ijobiy holatlar soni bilan belgilanadigan va ko‘p sonli rad etishlarga ega bo‘lmagan yuqori, o‘rtacha va past mavqeli;
c) ajratilgan – ijobiy ham salbiy ham tanlovga ega bo‘lmagan guruh a’zolari;
g) e’tiborsiz qoldirilgan – ko‘p sonli salbiy va oz miqdordagi ijobiy tanlovlarga ega bo‘lgan guruh a’zolari;
e) rad etilgan – sotsiometriya natijalariga ko‘ra ijobiy tanlovlarga ega bo‘lmagan, biroq faqat salbiy tanlovga ega bo‘lgan guruh a’zolari.