17-Mavzu: Elektr ta’minot tizimlarining rele himoya qurilmalari

Himoyaning o’chirgichga ta’sir qilish usullari
Himoya o’chirgichga to’g’ridan-to’g’ri (bevosita) va bilvosita ta’sir ko’rsatish mumkin ( -rasm).

Rele 1 ishlagan paytda uning qo’zg’aluvchi qismi 2 o’chirgichniig bir-biridan ajratuvchi richagi 3 ga to’g’ridan-to’g’ri ta’sir qiladi. Shundan keyin o’chirgich prujina 4 harakati yordamida o’chiriladi. Bevosita ta’sir qilish relelari o’chirgichning yuritmasiga o’rnatiladi. Shuning uchun bu relelar o’rnatilgan rele deyiladi.

1.7. v-rasmda bilvosita ta’sir ko’rsatuvchi ikkilamchi releli himoya sxemasi tasvirlangan.

Rele 1 ishlagan paytda uning kontakti elektromagnit 2 cho’lg’amini ulaydi. Bu cho’lg’am o’chirgichning o’chirish cho’lg’ami deyiladi. Maxsus manbaning qisqichlaridan olinuvchi kuchlanish ta’siri ostida o’chiruvchi cho’lg’amda tok paydo bo’ladi. ¡chirish cho’lg’ami 2 ning o’zagidan tok oqqan paytda richag 3 xalqa 4 ni qo’yib yuboradi. Buning natijasida prujina 5 harakati yordamida o’chirgich o’chadi. ¡chirgich o’chgandan keyin rele chulg’amidagi tok yo’qoladi va rele kontakti ajraladi. Ularni ishini engillatish uchun yordamchi blok-kontakt BK ishlatiladi. O’chirgich o’chgandan keyin BK o’chirish chulg’am zanjirini operativ manbadan uzib qo’yadi. 1.7 v-rasmda ko’rsatilgan sxemadan ko’rinadiki, bilvosita xarakatlanuvchi releli himoya uchun yordamchi kuchlanish manbasi-operativ tok manbai kerak. Bevosita harakatlanuvchi releli himoyaga operatav tok manbai zarur emas, lekin bu himoyaning relelari o’chirgichni mexanizmini ajratish yoki qo’shish uchun katta kuch bilan ta’sir qilishlari kerak. Shuning uchun bevosita harakatlanuvchi relelar aniq bo’lmaydilar va katta quvvat talab qiladilar.

Bilvosita harakatlanuvchi relening ta’sir kuchi kichik bo’lishi mumkin, shuning uchun ular katta aniqlik va kam quvvat sarf qiladilar. Ko’p releli himoyalarda o’zaro aloqa operativ tok orqali olib boriladi, chunki bu mexanik yo’lga nisbatan oson va soddadir.

Xulosa qilish mumkinki, ikkilamchi bilvosita ta’sir qiluvchi relelar himoyada keng tarqalgan va ko’p qo’llaniladi.

3, 6, 10 kV kuchlanishli elektr liniyalarida bevosita ta’sir qiluvchi tok relelari keng qo’llanadilar.

Nazorat savollari:

1. 
   Shikaslanish va nonormal holatlarning sabablari nimada?
   
2. 
   Qisqa tutashuv turlarini keltiring.
   
3. 
   Rele himoyasiga qanday talablar qo’yiladi?
   
4. 
   Himoyaning tanlovchanligi nima?
   
5. 
   Himoyaning sezgirligi qanday aniqlanadi?
   
6. 
   Asosiy relelar qaysilar?
   
7. 
   Qanday relelar yordamchi xisoblanadi?
   
8. 
   Bevosita ulanuvchi relelarni sxemasini tushuntiring?
   
9. 
   Bilvosita ulanuvchi relelarni qo’llash soxasi?