17-mavzu. Besh a’zoli geterosiklik halqalar Geterosiklik birikmalar haqida umumiy ma’lumot

.
Py
+ SO
3 
.
Py
Х
Х
Х
SO
3
H
.
Py
Х
Х
SO
3
H
.
Py
+ SO
3 
.
Py
4. Atsillash.
Furanni 
kislota angidridlari
yordamida rux yoki qalay 
xloridlari ishtirokida atsillash mumkin. Tiofen esa, faqat angidridlar emas, balki 
kislota xlorangidirdlari yordamida ham atsillash mumkin. Har ikkala holda ham 
atsillash 
α
-holatdagi
vodorodlar hisobiga boradi: 
Х
Х
COCH
3
+ (CH
3
CO)
2
O
- CH
3
COOH
Х
Х
Х
COCH
3
Х
Х
COCH
3
+ (CH
3
CO)
2
O
- CH
3
COOH
5. Xlorli simobning ta’siri.
Barcha besh a’zoli geterotsikllar uchun xlorli 
simob bilan reaksiya xosdir. Bunda almashinish 
α
-holatga
boradi: 
Х
Х
HgCl
+ HgCl
2
- HCl
Х
Х
Х
HgCl
Х
Х
HgCl
+ HgCl
2
- HCl
Halqaning kengayishi bilan boruvchi reaksiyalar 
Dixlorkarbon
ishtirokida besh a’zoli geterotsikllar o’z halqalarini aromatik 
qator birikmalariga qaraganda oson kengaytiradilar. 
Geteroatom almashinadigan reaksiyalar 
Kislorodning azot yoki oltingugurt bilan almashinishi geterotsiklik birikmalar 
uchun xos reaksiyalardan biri hisoblanadi. 
Yu.K.Yuryev
furan, tiofen va pirrolni
o’zaro bir-birlariga aylantirish mumkin ekanligini ko’rsatdi. Jaryon 300-450
0
C 
alyuminiy oksidi ishtirokida boradi: 
N
H
O
NH
3
H
2
O
S
H
2
O
H
2
S
NH
3
H
2
S
N
N
H
O
O
NH
3
H
2
O
S
S
H
2
O
H
2
S
NH
3
H
2
S

---

699