Nazorat savollari: 1.Lokomotivlarga texnik xizman ko‘rsatish tarixi
2.Xizmat ko‘rsatish chet eldagi xolatlari
3. CHet elda lokomotivlarg texnik xizmat ko‘rsatish turlari
4. O‘zbekistonda lokomotivlarga xizmat ko‘rsatish turlari
5. Lokomotivlarga xizmat ko‘rsatish asosiy vazifalari
7-MA’RUZA.
Tarmoqni rejalashtirish
Ma’ruza rejasi: 1. Umumiy qoidalar
2. Lokomotiv dispetcherining boshqaruvchanlik faoliyati asosi
3. Lokomotivlar ishini dispetcherlikda tartibga solinishi
4. Lokomotiv parklari ishini rejalashtirish va tezkor tartibga solinishi
Kalit so‘zlar: Bosh lokomotiv dispetcheri, PTOL ustalari, lokomotiv dispetcheri MTU bo’yicha navbatchi, tashishlar xizmatining tezkor – taqsimot bo’limi boshlig’i.
1.Umumiy qoidalar Yaqinda biz oqim o'lchagichlarning va valflarning samaradorligi va ishlashi bilan bog'liq holda ulardan foydalanishning tanqidiy ahamiyatini muhokama qildik. Ushbu ruhda biz texnik xizmat ko'rsatish va ta'mirlashni rejalashtiradigan samarali operatsiyani bajarishning eng muhim jihatlarini muhokama qilmoqchi edik. Ta'minot va ta'mirlashni rejalashtirish va rejalashtirish, samarador nasos tizimi ishini ta'minlash uchun va valutaning ishlashi uchun xarajatlarni kamaytirish va stantsiyaning ishonchliligini oshirish uchun juda muhimdir.1
1. rasm. Ta’mirlash dasturi
Lokomotivlardan foydalanishning tezkor rahbarligi va ulardan foydalanish ko’rsatkichlarini bajarilishiga Temir yo’l vazirligi, bosh lokomotiv dispetcheri, tashishlar bosh boshqarmasi temir yo’l boshqarmasida esa – lokomotivlar bo’yicha tashishlar xizmati tezkor – taqsimot bo’limi boshliq o’rin bosari bosh navbatchi; temir yo’l bo’limlarida esa lokomotivlar bo’yicha tashishlar bo’limi bosh va poezd dispetcherlari mas’ul xisoblanadilar. MTUning tashishlar bo’limlari lokomotivlardan MTU chegarasida samarali foydalanilishiga to’liq javobgar xisoblanadilar. Bunda lokomotivning joylashgan joyi va uning qaysi depoga tegishliligi ahamiyatsiz. Bu kabi tuzilma katta poligonlarda elektrovoz va teplovozlardan foydalanishni amalda ko’rsatgan, ya’ni lokomotivlarning aylanish uchastkalarining uzunligi 1000 km gacha bo’lgan xizmat ko’rsatish zonalarida. Bosh lokomotiv dispetcheri TSD temir yo’llarning lokomotiv parklaridan foydalanishga smenali tezkor raxbarlikni amalga oshiradi. Poezdlarni lokomotiv xamda lokomotiv brigadalari bilan ta’minlash bo’yicha tadbirlar o’tkazadi. Shu bilan birga u lokomotivlarni aylanish uchastkalarida saqlanishi me’yorlari va miqdorlarini nazorat qiladi, lokomotiv xizmati xodimlarining aybi bilan poezdlar xarakat grafigini buzilishi sabablarini o’rganib ularni bartaraf etish bo’yicha tezkor tadbirlar qabul qiladi. Lokomotivlar bo’yicha tezkor-taqsimot bo’limi boshlig’ining bosh yordamchi navbatchisi temir yo’llar chegarasida yuk poezdlarini lokomotiv va lokomotiv brigadalari bilan ta’minlash xamda lokomotivlarning aylanish uchastkalarida vagon oqimlarini to’g’tovsiz o’tishlarini ta’minlash va boshqa temir yo’llardan poezdlarni olib kirish maqsadida foydalaniladigan lokomotivlar parkini tartibga solish ishlari bilan shug’ullanadi. U lokomotivlarni o’z vaqtida rejaviy ta’mirlash ishlarini o’tishi, texnik xizmat ko’rsatilishi va ekipirovkasi uchun ro’yxatda turish deposiga jo’natilishini nazorat qiladi, chunki lokomotivlar o’zlari biriktirilgan uchastkalarda foydalanishga berilishlari lozim, va shu bilan birga lokomotiv brigadalarining ish va dam olish rejimlari buzilmasligini nazoratini xam olib boradi. Lokomotivlar bo’yicha tashishlar bo’limining katta dispetcheri lokomotiv va lokomotiv brigadalarining ishini tezkor boshqaruviga raxbarlikni amalga oshiradi. Uning asosiy vazifasi lokomotivlar parkidan yuqori samarali foydalanishni ta’minlash va lokomotiv brigadalarining ish vaqtlaridan oqilona foydalanishni ta’minlashdan iborat. Shu bilan bir qatorda ularni almashish punktlarida turishlarini xam nazorat qilishdir. U MTU bosh dispetcheri bilan birgalikda lokomotiv va lokomotiv brigadalari bilan ta’minlash bo’yicha poezdlar ishining sutkalik rejasini ishlab chiqadi, lokomotivlarning aylanish vedomosti va lokomotiv brigadalarining ishi vedomostlarinituzadi, xizmatko’rsatishuchastkalaribo’yichalokomotivlargabo’lgantalabnivaularishiningo’lchamlarinixisoblabchiqadi. Lokomotivlar bo’yicha tashishlar bo’limi poezd dispetcheri lokomotiv va lokomotiv brigadalari ishini tezkor boshqarishga smena bo’yicha raxbar xisoblanadi. Uning asosiy vazifasi xarakatning barcha turlari uchun smenali tashish jarayonlarini bajarilishini ta’minlash, lokomotivlarning o’rtacha sutkalik bosib o’tgan masofasi va o’rtacha sutkalik ishlab chiqaruvchanligi bo’yicha topshiriqlarni bajarilishini ta’minlash, lokomotiv va lokomotiv brigadalarining belgilangan ishlash va damolish vaqt me’yorlariga rioya qilishlarini nazorat qilish, lokomotivlarni o’z vaqtida ekipirovka, texnik ko’rik va ta’mirlash ishlari o’tkazilishi uchun depoga jo’natishni nazorat qilishdir. Poezd dispetcheri depo bo’yicha navbatchi, stantsiyalardagi brigadalar almashinuvi PTOL ustalariga lokomotivlarni poezdlarga ulanishga tayyorlashlari uchun tezkor buyruqlar va ko’rsatmalar berishga xuquqi bor. Lokomotivlar bo’yicha dispetcherlik lavozimlariga lokomotivlardan foydalanish va ularni ta’mirlash bo’yicha yetarli tajribaga ega bo’lgan mutaxassislar tayinlanadi. Barcha darajadagi lokomotiv dispetcherlarining xuquq va majburiyatlari mos ravishdagi mansab yo’riqnomalarida keltirilgan. Lokomotiv dispetcherlari temir yo’l lokomotivlari va lokomotiv brigadalari bilan birgalikda ularni xizmat ko’rsatish uchastkalari chegarasida foydanlanish sharoitlari bilan tanishish maqsadida nazorat reyslarini o’tkazishlari mumkin3.
