17-ma’ruza: Oqova suvlarni oqizish tizimlaridagi mexaniq va biologik tozalash, hamda cho‘kmalarga ishlov berish inshootlari. Reja

Tindirgichlar. Tindirgichlar ishlash tartibi bo‘yicha davriy va uzluksiz; tuzilishi va oqim harakati bo‘yicha - yotiq, tik, radial, ikki qavatli va yupqa qatlamli; tizimdagi o‘rni bo‘yicha – birlamchi va ikkilamchi turlarga bo‘linadi. Birlamchi tindirgichlar oqova tarkibidagi muallaq moddalarni dastlab, biologik tozalashdan oldin, ushlab qolish uchun ishlatiladi. Ikkilamchi tindirgichlar esa biologik tozalash inshootidan keyin faol gil yoki biologik qobiqlarni ushlab qoladi. Tozalash darajasi tindirish jarayonining baxolash mezoni bo‘lib kuyidagicha aniqlanadi:

E = S₁ – S₂ / S₁ * 100 % (17.1)

bu erda: S₁ va S₂ – muallaq moddalarning boshlang‘ich va keyingi ulushlari., g/m³.

Tindirilgan suvdagi muallaq modda ulushi (S₂) keyingi ishlov berish inshootlar turiga yoki xavza toifasiga bog‘liq. Umuman olganda tindirgichlar biologik tozalash inshootlariga oqovalar tarqibidagi muallaq modda shaklidagi iflosliklarni cheklash uchun, ya’ni ularning konsentratsiyasini aerotenklarga 150 mg/l, biosizgich(biofiltr)larga 100 mg/l gacha pasaytirib berish uchun ishlatiladi. Odatda yotiq tindirgichlarning samaradorligi 40-50, tik – 30-40 va radial 50-60% ni tashkil qiladi.
YUqorida keltirilgan ifoda orqali tozalash jarayonlari ni to‘la baxolashga imkon bermaydi, albatta Qoldiq muallaq modda ulushi, ya’ni S₂ ni inobatga olish zarur. Buni misolda yaqqol ko‘rish mumkin. Tarkibida 100 va 5000 g/m³ muallaq modda bor oqovalarni 90 % tozalash darajasini ta’minlansa birinchi misolda qoldiq muallaq modda ulushi 10 g/m³ ni, ikkinchida esa 500 g/m³ tashkil qiladi.
17.2-jadval
Tinitish darajasiga bog‘lik xolda balandligi 500 mm silindirda oqova suvlarning tindirish muddati