17-amaliy mashg`ulot mavzu: Qoramollarni go‘sht mahsuldorligini hisobga olish Darsning maqsadi

Qoramol go‘shtini navli bo‘laklarga ajratish. 
Birinchi navli bulaklarga tananing orqa qismi (1), bel (2a), biqin (26), tos-
son (2v), son (2g) va ko‘krak (3) qismlari kiradi. Ikkinchi navli bo`laklarga —
ko`rak qismi (4), yelka qismi (5) va qorin shapog‘i (6) kiradi. Uchinchi navga —
bo‘yin so‘yimi (7), oldingi oyoq bo‘g‘imi (8) hamda keyingi oyoq (9) bo‘g‘imlari 
kiradi.

---

17.2-rasm. 
Nimtalarga bo`lingan qoramol go`shti. 
Mustaqil ishlash uchun topshiriqlar va ularni bajarish uslublari. 
17.1 – jadval
Yosh mollarning tirik vaznini o‘zgarishi 
Zoti 
Yoshi (oylik) 
Tug‘il-
ganda 
6 
9 
12 
15 
18 
24 
Qizil cho‘l 
29 
160 
220 
275 
330 
380 
470 
Qora-ola 
30 
170 
240 
295 
350 
410 
500 
Bushuev 
30 
165 
230 
285 
340 
390 
480 
Shvits 
31 
170 
240 
300 
355 
410 
500 
Santa-gertruda 
30 
170 
230 
300 
365 
430 
540 
Aberdin-angus 
28 
170 
225 
290 
345 
400 
510 
Qozoqi oqbosh 
30 
170 
230 
300 
360 
420 
530 
Vaznning mutloq o‘sishi A.A.Maligonov (1925) uslubida: 
`
o
s
b
M
V
V
 
M
o`
- mutloq o‘sish tezligi; 
V
b
- boshlang‘ich vazn; 
V
s 
- so‘nggi vazn. 
Vaznning o‘rtacha kunlik o‘sishi quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
 
`
100
s
b
o
V
V
K
t



 

---

K
o`
- o‘rtacha kunlik o‘sish tezligi; 
t 
– so‘ngi davrgacha o`tgan vaqt.
 
Vaznning nisbiy o‘sishi S.Brodi formulasi yordamida aniqlanadi: 
`
100
s
b
o
b
W
W
N
W



N
o`
– vaznning nisbiy o‘sishi; 
W
b
– boshlang‘ich vazni; 
W
s
– so‘nggi vazni. 
 
Bulardan tashqari hayvonlarning go‘sht mahsuldorligiga baho berishda ya’ni 
tirik hayvonlarning muskul va yog‘ qatlamini o‘lchashda har xil zamonaviy 
jihozlardan ham foydalaniladi. Masalan, cho‘chqalarning teri osti yog‘ qatlamini 
aniqlash uchun linemetr asbobidan foydalaniladi. Linemetr asbobi ikkita qarama-
qarshi zonddan iborat bo‘lib, ular elektr batareyalariga ulangan bo‘ladi. Zondlar 
cho‘chqalar teri ostiga kiritiladi va yog‘ to‘qimalaridan o‘tgan zond muskul 
to‘qimalariga etganda votlimetr ko‘rsatkichi teri osti qatlamida necha sm yog‘ 
to‘planganligini ko‘rsatadi. 
Qoramollarning go‘sht mahsuldorligini baholashda kameno-podolck qishloq 
xo‘jalik instituti olimlari tomonidan ishlab chiqilgan. “Polnomiomer” asbobidan 
ham foydalaniladi. 
Fan va texnikaning taraqqiy etishi chorva hayvonlarining go‘sht 
mahsuldorligini sifatini baholashda ham bir qancha qulayliklarni olib kelmoqda. 
Keyingi yillarda go‘sht mahsuldorligining sifatini baholashda ultratovush 
to‘lqinlaridan keng foydalanilmoqda. Ultratovush bu inson qulog‘i ilg‘amaydigan 
to‘lqinlarni ham aniqlaydigan jihoz hisoblanadi. Ultratovush to‘lqinlarining o‘tish 
tezligi o‘rganilayotgan buyum jihoz organ to‘qimalarning zichligiga bog‘liq 
bo‘ladi (teri yog‘ qatlami, muskul to‘qimasi, suyak to‘qimasi va boshqalar). 
Hozirgi paytda qo‘llanilayotgan ultratovush asboblari (jihozlari) yordamida hayvon 
tanasining barcha qismlaridagi yog‘, muskul, suyak va biriktiruvchi to‘qimalarni 
o‘rganish mumkin. Hayvonlar go‘sht muskulining sifat ko‘rsatgichlarini 
baholashda quyidagi ultratovush asboblaridan foydalaniladi. DON-2 Don qishloq 
xo‘jalik instituti olimlari tomonidan yaratilgan. TUK-2 (толишномер 
ультразвуковой киненевский). OU-UKN-5, UZBL-2 (лаборатория НИИЖ 
лесостепи и Полосся Украина). 

---

Yuqorida ko‘rib o‘tilgan barcha ultratovush jihozlari yordamida go‘sht 
mahsuldorligining sifat ko‘rsatgichlarini o‘rganish bo‘yicha ma’lumotlar hayvonlar 
tiriklik davrida oldindan o‘rganishga xizmat qiladi. Lekin go‘sht mahsuldorligini 
baholashning eng to‘g‘ri va maqbul yo‘li so‘yim massasi hamda so‘yim chiqimini 
aniqlash usuli hisoblanadi.