16-tema. Friksion berilisler hám variyatorlar (4 saat) Reje

16.2. Variyatorlar haqında túsinik hám olardıń konstruktiv túrleri

Joqarıda toqtalģanday, variyatorlar ózgeriwsheń uzatıwlar qatnasıwına iye bolģan friksion uzatpalar esaplanadı. Friksion variyatorlar konstrúktiv tárepten túrli-tárep bolıp (7.2-suwret), sanaatıń kóplegen tarmaqlarında keń qollanıladı.

Bunan basqa friksion variyatorlar aralıq zvenosız (7.2-suwret-a,b,d,g) hámde aralıq zvenolı (7.2-suwret-e,f,h,j,i) túrine ajratıladı. Friksion variyatorlardan tek oģan emes jetekleniwshi valdıń (dóngelektiń) múyesh tezligin basqıshsız bir tegis ózgertiriw, múmkin teris tárepke aylandırıw (reverlew) ushın hám paydalanıladı.
7.2-suwrette keltirilgen friksion pesh berilis (variyatorlarda) ózgermes múyesh tezlik ω₁ yaki aylanıwlar qaytalanıwı n₂ de dóngelek 2 óz halatın R_min den R_max ge ózgertirgende, jetekleniwshi dóngelek 1 diń múyesh tezligi ω₂ yaki aylanıwlar takrarıylıģı n₂ hám ω_{2 max} (n_{2 max}) den ω_{2 min} (n_{2 min}) ge deyin kemeyedi.

7.2-suwret. Variyatorlardıń túrleri:
a) pesh; b) konus tárizli; d), e), j) sharlı; g) ko'p disklı; h), i) torlı;
j) pona tárizli uzatpalı

Variyatorlardıń kinematik klassı sıpatında basqarıw dárejesi (diapazonı) degen túsınik kiritilgen bolıp, jetekleniwshi dóngelek maksimal múyesh tezligi (aylanıwlar takrarlıģı) nıń minimal múyesh tezligi (aylanıw jumıslar takrarlıģı) ge qatnası tárzinde anıqlanadı:

(7.3)
Apıwayı variyatorlarda basqarıw dárejesi D ≤ 4, ekilengen (juplanģan) variyatorlarda D ≤ 1, kóbinshe D ≤ 8 bolıwı usınıs etiledi.
Basqarıws dárejesi artıwı menen paydalı jumıs koeffitsiyenti hám uzatpa jetekleniwshi valınıń kishi múyesh tezligine bera alıwı múmkin bolģan quwatı keskin kemeyedi.