|
22
Июнь
17
Foydalanilgan.adabiyotlar.ro‘yxati:
1..Tolipova.J.O.,.Umaraliyeva.M.T..Botanika.darslari.(O‘qituvchi.kitobi).Umumiy.o‘rta.ta’lim.
maktablarining. biologiya. o‘qituvchilari. uchun. metodik. qo‘llanma.. “Tafakkur”. nashriyoti.. (5-
sinf) Toshkent-2016 y
2.. Tolipova. J.O.,. Umaraliyeva. M.T.,.Abdurizayeva. S.. Botanika. darslari. (O‘qituvchi. kitobi).
Umumiy.o‘rta.ta’lim.maktablarining.biologiya.o‘qituvchilari.uchun.metodik.qo‘llanma..(6-sinf).
“Tafakkur”.nashriyoti..Toshkent-2016.y.
3.. Tolipova. J.O.. va. boshqalar.. Odam. va. uning. salomatligi. darslari. (O‘qituvchi. kitobi).
Umumiy.o‘rta.ta’lim.maktablarining.biologiya.o‘qituvchilari.uchun.metodik.qo‘llanma..(8-sinf).
“Tafakkur”.nashriyoti..Toshkent-2016.y.
4.Sultonova.G.A..Pedagogik.mahorat..–.T.:.Nizomiy.nomidagi.TDPU,.2005.
5..http://surxonmasofa.uz:85/moodle/pluginfile.php/4028/mod_resource/content/1/bio3.pdf
174
22
Июнь
17
HUJAYRA YADROSI HAQIDA MALUMOT
Ataboyeva Barno Rajabovna
Hazorasp tumanidagi 1-son IMI biologiya fani o‘qituvchisi
Email: atabaeva0572@umail.uz
Annotatsiya: Mazkur maqolada hujayra va hujayra yadrosi haqida bir nechta olimlarning
ilmiy.qarashlari.keltirilgan.
Kalit so‘zlar: Protoplazma,.protsesslar,.orxideya,.yadro.suyuqligi,.kariolimfa,.kolloid.modda.
Yadro.-.«nukleus».grekcha.«karion»..Yadro.protoplazmaga.o‘xshash.hujayraning.eng.asosiy.
qismlaridan. biri. bo‘lib,. hisoblanadi.. Protoplazma. yadrosiz,. yadro. esa. protoplazmasiz. yashay.
olmaydi.. Rus. olimi. Gerasimovning. ko‘rsatishicha. hujayradagi. hamma. protsesslarda. yadro.
ishtirok. etadi..Yadrosiz. hujayra. bo‘lishi. mumkin. emasligini. ko‘rsatadi.. 1890. yilda. Gerasimov.
spirogira.suv.o‘ti.hujayrasidan.yadroni.ajratib.oladi..
Yadrosi.bor.hujayra.normal.yashagan..Yadrosi.olib.tashlangan.hujayra.esa.42.kundan.so‘ng.
o‘lgan..Yadroni.birinchi.marta.1831.yilda.ingliz.olimi.botanik.Robert.Broun.orxideya.deb.atalgan.
o‘simlik.hujayrasida.ko‘radi..
Yadroning. shakli. yumaloq. yoki. elepssimon,. ba’zan. cho‘ziq. va. yulduzsimon. yadrolar. ham.
uchraydi..
Yadroning. katta. kichikligi. o‘rtacha. hisobda. 4-36. m. gacha. bo‘ladi.. Bundan. ham. kichkina.
va. katta. yadrolar. uchraydi.. Masalan,. mog‘or. zamburug‘ining. yadrosi. 1. mkm,. Sagovnik. deb.
atalgan. o‘simlikning. yadrosi. 500-600mkmgacha. bo‘ladi.. Odatda. o‘simlik. hujayrasida. 1. tadan.
yadro.bo‘ladi..
Ba’zi. bir. hujayralar. 2. ta. yoki. undan. ko‘p. yadroli. bo‘ladi.. Masalan,. yashil. suv. o‘tlarida. va.
shubon. zamburug‘larida. yuztagacha. yadro. uchraydi.. Dengizda. yashaydigan. ba’zi. bir. qizil. suv.
o‘tlari.hujayrasida.4000.tagacha.yadro.uchraydi..Ko‘knorining.sutli.nayida.1000.tagacha.yadro.
bor..
Ba’zi. bir. o‘simliklarning. hujayrasida. yadro. bo‘lmaydi.. Masalan,. ko‘k. yashil. suv. o‘tlari. va.
bakteriyalarda.. Rus. olimi. Peshkovning. ko‘rsatishicha. bunday. o‘simliklarda. yadro. elementlari.
protoplazmada.tarqoq.xolda.uchraydi.
Odatda.yadro.hujayraning.turli.joylarida.uchraydi..Yosh.hujayralarda.yadro.hujayraning.1/3.
qismini. tashkil. etadi.. Bunda. yadro. hujayraning. markazida. joylashgan.. Qari. hujayralarda. esa.
yadro.hujayraning.chetida.joylashgan.bo‘ladi..
Yadro. rangsiz,. tiniq,. protoplazmaga. nisbatan. qattiq. kolloid. modda.. Yadro. protoplazmadan.
o‘zining. yupqa. oq. pardasi. bilan. ajralib. turadi.. Yadroda. ikki. xil,. ya’ni. ichki. va. tashqi. po‘sti.
bor..Tashqi.po‘stining.teshikchasi.bor..Yadro.ichida.yadro.suyuqligi.joylashgan..Yadro.suyuqligi.
kariolimfa.deb.ataladi..Kariolimfa.2.xil.bo‘ladi..
1..Xromatin.(bo‘yaladigan).
2..Axromatin.(bo‘yalmaydigan).
Yadro. protoplazmaga. o‘xshash. oqsil. moddadan. tashkil. topgan.. Yadro. oqsilida. S,N,O.
lardantashqari. Fe,P. ham. bor.. Shuning. uchun. ham. yadro. oqsilini. nukleoproteid. deb. yuritiladi..
Bu. oqsil. oshqozonda. hazm. bo‘lmasligi. bilan. boshqa. oqsillardan. farq. qiladi.. Xromatin.
nukleoproteiddan. tuzilgan.. Yadro. tarkibida. timonuklein. kislota. bor.. Nukleproteidlarning.
reaksiyasi.kislotali.bo‘ladi,.ya’ni.ko‘k.lakmusni.qizartiradi..
Yadro. tarkibida. yadrochalar. bor.. Yadrolarning. tarkibi. va. vazifasi. to‘liq. o‘rganilmagan..
Yadro. harakatlanib. turadi.. Birinchi. harakati. protoplazma. bilan. birgalikda.. Bu. harakatni. sekin.
harakatlanish.deyiladi..Ikkinchi.harakati.protoplazmasiz.o‘zi.harakat.qiladi..Bunday.harakatni.tez.
harakatlanish.deyiladi..Demak,.yadro.hujayrada.bo‘ladigan.hamma.protsesslarda.ishtirok.etadi..
Yadro. achituvchi. fermentlarni. ishlab. chiqaradi.. Hujayraning. bo‘linishi. protsesslarida. ishtirok.
etadi..Yadroning.bo‘linishi.-.hujayraning.bo‘linishidir..
Foydalanilgan adabiyotlar:
1..Yakovlev.G.P.,Chelombitko.V.A..«Botanika»..M,.«Visshaya.shkola»,.1990.y..
2..Maxkamova.X.F..Botanika..«O‘qituvchi»..T..1995.y..
3..www.ziyonet.uz
175
Do'stlaringiz bilan baham: |
