|
3
Июнь
17
қатнашди..Масалан,.асосий.пештоқнинг.морпеч.безагида.кошин.кор.уста.Муҳаммад.Юсуф.
Табризийнинг.исми.икки.марта.такрорланган..саройнинг.қурилиши.1380.йили.бошланиб.
1386.йили.тугалланган,.лекин.пардозлаш.ишлари.1404.йилгача.давом.этган..бизгача.бош.
пештокдан.фақат.катта.гул.устун.(рукн).лари.сақланиб.қолган,.лекин.сарой.ҳақида.клави
-
хо.кундалигидаги.унинг.тавсифи.ва.Шарқ.муаллифлари,.айниқса.заҳириддии.бобурнинг.
маълумотларидан.тасаввур.қилиш.мумкин..булардан.шу.нарса.маълум.бўладики,.бош.тар
-
хидаги.пештоқ.бино.девори.сатҳидан.бир.оз.олдинроққа.чқкарилган,.у.ердан.ҳовузли.кенг.
ҳовлига. ўтилган.. бу. ерда.асосий.йўналиш. бўйлаб.кираверишда.улкан.пештоқ.тикланган.
бўлиб,.унинг.ортида.махсус.қабул.маросимлари.хонаси.жойлашган..Пештоқ.багали.(ток
-
ча). ларида. шер. ва. қуёшнинг. қадама. нақш. билан. ишланган. бўртма. тасвири,. шунингдек.
Темурнинг.учта.халқа.кўринишдаги.нишони.туширилган..Ҳовлининг.кўндаланг.йўналиши.
бўйлаб.ҳар.икки.томондаги.пештоқ.ортида.девонлар.жойлашган.эди..Ховли.атрофи.турли.
хос.хона.ва.зиёфатхоналардан.иборат.икки.қаватли.бинолар.билан.ўралган..саройнинг.жа
-
нуб.томонига.жойлашган.боғдаги.серҳашам.кўшкда.меҳмонлар.қабул.килинган.ва.зиёфат
-
лар.берилган..бино.рангли.кошин.билан.ҳашамдор.қилиб.безатилган..Қабулхоналарнинг.
ички.деворлари.клавихонинг.сўзига.кўра,.“олтин.ва.ложувард.билан.безатилган.ва.кошин.
билан.қопланган,.шифти.эса.бутунлай.зарҳалланган,.ҳукмдорнинг.ўзига.ва.унинг.хотин
-
ларига.қарашли.хона.ва.уйларнинг.девори,.шифти.ва.саҳни.ниҳоятда.бой.безатилган”..
Тарихшунос. олим. Шарафиддин. Али. Яздий. ўзининг. “зафарнома”. асарида. кеш.
(Шаҳрисабз).қўргони.ва.Оқсаройнинг.қурилиши.баёнида.қуйидагиларни.ёзган:.«сичқон.
йилига. тўғри. келган. (ҳижрий). 781. йилнинг. охири. (милодий. -. март,. 1380),. эрта. баҳор.
фасли. эди.. Ўз. куввати. билан. (табиатни). гуллатиб. яшнатувчи. меъмор. кўкатлар. ва. майса
-
зорлар. шаҳрини. обод. қилишга. киришган,. атиргул. буталаридан. қасрлар. яратиб,. лаългун.
шохчалар. учини. баланд. кўтарган. ва. уларни. фируза. ранг. нақшли. барглар. билан. безаган.
бир.вақтда..Олийҳазрат.соҳибқирон.гулларидан.мушку.анбар.бўйи.таралувчи,.сувидан.гу
-
лоб.таъми.келувчи.кешнинг.хушҳаво.ва.ром.этгувчи.заминида.шодлик.нашъасини.суриб,.
ором.олмоқ.азми.билан.бу.ерда.салтанат.тахтини.ўрнаттирди..сўнг.Шахрисабз.қўргонини.
қуриш. ҳақида. фармон. берди. ва. (ишларни). амирлару. лашкар. аҳли. ўртасида. тақсимлади..
Қўрғон. қурилиши. учун. муносиб. келувчи. саодатли. соатда. унинг. пойдеворини. қурдилар..
Шаҳар. ичида. эса. қазою. қадардек. бажарилиши. сўзсиз. бўлган. фармонга. биноан. бир. қаср.
бунёдига.асос.солдилар.
Афсуски. вақт. ва. одамлар. (аксари. ҳолларда. одамлар). темурийлар. даври. меъморчили
-
гининг. бетакрор. дурдонасига. бешафқат. бўлдилар.. бинони. XVI. асрдаёқ. Шайбонийлар.
хонадонига.мансуб.янги.ҳукмдорлар.нафақат.аъло.сифатли.ғишти.учун,.балки.сарой.бу
-
нёдкорининг. улуғвор. хотирасини. унуттириш. учун. ҳам. бузиб. ташладилар.. Фақат. қалин.
устунлари.сақланиб.қолган,.улар.орасидаги.гумбаз.эса.аллақачон.қулаб.тушган..Ҳовли.ва.
унинг.атрофидаги.бинолар.ўрнида.XIX.асрда.маҳаллий.бекнинг.омонатроқ.қурилган.уй
-
лари.бор.эди.(улар.ҳам.ҳозиргача.сақланмаган)..Пештоқдан.жанубда.олиб.борилган.архе
-
ологик.қазишмалар.натижасида.у.ерда.ранг-баранг.кошин.терилган.саҳн.бўлганлиги.маъ
-
лум.бўлди..унинг.устида.кўплаб.меъморий.безаклар.сирланган.гулдор.сопол,.ўйма.нақши.
мармар,. сирланган. сопол. бўлаклари. топилди.. Тубига. рангдор. кошин. терилган. мўъжаз.
ҳовуз. бўлганлиги. ҳам. аниқланди,. ҳовузда. ноёб. балиқчалар. боқилган.. умуман. олганда.
Оқсаройдан.фақат.пештоқ.ёнидаги.устунлар.сақланиб.қолган..Шунинг.ўзи.ҳам.бинонинг.
нақадар.улуғвор.эканлиги.ҳақида.унутилмас.таассурот.қолдиради..Ўз.вактида.устунлар.22.
метрли.тоқи.равоқ.билан.туташтирилган.эди..унинг.ташқи.томондан.кўриниши.П.шакли
-
да.бўлган..Гулдасталар.асли.кўп.қиррали.асосга.қурилган.бўлиб,.уларнинг.тепаси.эҳтимол.
бир.вақтлар.соқчилар.учун.қафаса.бўлган..Гулдаста-миноралар.ичида.айланма.зина.бор..
Гулдаста-минораларнинг. дастлабки. баландлиги. қарийиб. эллик. метрга. етган.. Ўша. давр.
тарихчиларининг.ёзиб.колдирган.маълумотларига.кўра.пештоқ.усти.кунгура.билан.якун
-
ланган..Пештоқнинг.қиррали.деворида.равоқли.кириш.йўлаги.(дарвозахона).жойлашган,.
унинг. ён. деворларига. супали. кенг. тахмонлар. ишланган.. Эхтимол. бу. дарвозахонада. арз-
дод. билан. келганлар. қабул. қилинадиган,. бобур. ёзиб. қолдиргандек. “кичик. пештоқлар”.
171
Do'stlaringiz bilan baham: |
