10
Июнь
17
МИРЗО УЛУГБЕК ХАЗИНАСИНИНГ СИРИ
Худайберганов . Ў, Ибадуллаева. Н
Амударё тумани 16-ИДУМ Информатика
Фани ўқитувчиси
Тел:99 451 4022
Ziyokor90@mail.ru
Аннотация:
.Ушбу.Мақолада.буюк.бобомиз.Мирзо.Улуғбекнинг.бизга.колдириб.кетган.
мероси.очилмагани.сирлари.ва.пи.сони.ҳақида.бобомиз.Мирзо.Улуғбек.кургандирган.ра
-
сатхона.ва.ундаги.яширин.сирлар.галактикамиз.саёралар.билан.богликлиги.ҳақида.
Калит сўзлар:
.Улуғбек.сони,.ер.шари,.сайёрасилар,
Улуғбек.астроном.ва.математик.сифатида.ўзининг.илмий.хазинасини.тириклигида.ма
-
драсалар. бинолари. қурилишларида. бирон-бир. белгилар. орқали. қолдирмадимикин. деган.
фикр-мулоҳазалар. пайдо. булиб,. шу. сабабли. биноларнинг. ўлчамларига. эътиборимизни.
қаратдик.
Ўзбекистон.Миллий.Энциклопедияси.ва.интернет.сайтларида.биноларнинг.ўлчамлари.
қуйидагича.келтирилган:
1..Самарқанддаги.Улуғбек.мадрасаси.биносининг.Узунлиги.81м..эни.56.м.,.
2..Бухорадаги.Улуғбек.мадрасаси.биносининг.Узунлиги.53.м..эни.41.6.м.,
Мадрасадар. биноларининг. ўлчамлари. Улуғбек. яшаган. даврда. қандай. ўлчанган,. ўлчов.
бирлиги. қанча. бўлган. ва. у. нима. деб. аталган?. –бу. ҳақда. маълумотга. эга. эмасмиз.. Ма
-
драса. биносининг. ўлчамлари. кандай. бўлганлиги. ва. ўша. даврларда. ўлчов. бирлиги. қанча.
бўлган. ва. у. нима. деб. аталишидан. катъий. назар,. Мадрасалар. ўлчамларини. осмон. жисм
-
лари. ўлчамларига. нисбатан. ҳисоблаймиз. ва. биз. бу. ерда. осмон. жисмлари. улчамларини.
метрик.системада.ҳисоблаб,.Улуғбек.анъанасига.содиқ.қолган.ҳолда.иложи.борича.17-18.
хонагача. аниқликда. ҳисоб-китоб. юритамиз.. Ўша. даврда. маълум. бўлган. деган. фараз. би
-
лан,. фақат. қуёш,. ер,. ой. ва. бешта. сайёра;. Меркурий. сайёраси. -Уторуд,. Венера. сайёраси.
-Зуҳро,. Марс. сайёраси. -Миррих,. Юпитер. сайёраси. -Муштарий,. Олис. Сатурн. сайёраси.
-Ҳалқали.Зуҳалларнинг.диаметрини.мадрасаларнинг.фақат.узунликлари.ва.энларига.нис
-
батан. аниқлашга. ҳаракат. қиламиз.. Бу. ерда. фақат. Самарқанддаги. ва. Бухорадаги. Улуғбек.
мадрасаларига.тўхталиб.ўтмоқчимиз..
1.. Бухорадаги. Улуғбек. мадрасаси. биносининг. эни. 41.6. м.,. Узунлиги. 53. м.. Энди.
шу. сонларни. бир. бирига,. яъни. мадрасасининг. узунлигини. энига. бўлсак. 53м.. :. 41,6м..
=1,27403846153846154м.. бўлади.. бу. сонни. ўн. миллионга. кўпайтирсак:. 1,27. 403.
846. 153. 846. 154м.. х. 10000000=12. 740. 384,6153846154м.. ёки. 12. 740,. 384,6153846154км..
сони.келиб.чиқади..Демак.ҳисоблаган.сонимизни.12.740,.38161.километр.деб.қабул.қилсак.
асосли.бўлади..Энди.Ернинг.диаметри.қанча?.–деган.савол.қўйсак..
Бизнинг. тахминимиз. бўйича. Мирзо. Улуғбекнинг. ўлчовлари. энг. замонавий. аниқ.
ўлчовлар.билан.баробар.экан.десак.балки.асосли.бўлур..Демак.Бухорадаги.Улуғбек.мадра
-
саси.биноси.ўлчамларининг.бир-бирига.нисбати.(бўйининг.энига).ер.шари.диаметридан.
ўн. миллион. карра. кичик. экан.. Бу. маълумотни. Мирзо. Улугбек. бобомиз. мадраса. биноси.
ўлчамларида.ифодалаб.қолдирмаганмикин?.–деган.савол.туғилади..Буни.фақат.мозий.бил
-
са.керак.
2..Бухородаги.Улуғбек.мадрасаси.биносининг.эни.41,6м..Уни.бир.бирига.кўпайтирсак.
41,6м.х41,6м=1730,56м.сони.келиб.чиқади..Бу.сонни.мингга.кўпайтирсак.Ойнинг.радиу
-
сига.мос.келади..Демак.1730.56.м.х10.000.=.1.730560.метр.ёки.1730,56.км..экан..“Космо
-
навтика,.астрономия”.журналининг.1977.йилги.№.2.сонидаги.И..Н..Галкин.ва.В..В..Шва
-
ревларнинг.-Строение.луны-.деб.номланган.мақоласида.ва.академик.лицей.ва.касб-ҳунар.
коллежлари.учун.мўлжалланган.Астрономия.ўқув.кўлланмасида.1738.км.деб.кўрсатилган..
Демак. Ойнинг. радиуси. Бухородаги. Улуғбек. мадрасаси. биносининг. энига. энини.
кўпайтиргандан.ёки.унинг.квадратидан.минг.марта.катта.экан..
.Улуғбек.академиясида.синус.бир.градус.миқдорини.вергулдан.сўнг.18.хонагача.аниқлик.
билан.ҳисоблаганликларини.эсга.олиб.Самарқанддаги.Улуғбек.мадрасасининг.эни.56.м.ни.
иккига.бўлиб.sin1o=0.017.452.406.437.283.512.га.кўпайтириб.кўрайлик..
457
Do'stlaringiz bilan baham: |