16-multidisciplinary online distance conference on "scientific and practical research in uzbekistan" part-14

 
Сонда..41-бет.
3
. Сонда..50-бет.

---

381
10
Июнь
17
өзбетинше. кеңисликте. жасайды. ҳәм. бул. адамның. руўхы. белгили. бир. күнлерде. жасаған.
мәканы-нан.хабар.алады..Усы.мақсетте.туўған-туўысканлары.қайтыс.болған.адамның.руўхын.
шад.етиў.ушын.қуран.қатым.етип,.түрли.садақа.береди,.баска.да.дәстүрлерди.орынлайды..
Буларды.өлиниң.руўхын.шад.етиў.ҳәм.оның.қәдир-қымбаты.туўған-туўысқанлары.ушын.
бәлент.екенлигине.исендириў.деп.түсинген.шайыр,.«Демишлер».атлы.қосығында,.инсан.
тири.гезинде.оның.жаны.ҳәм.тәни.яғный.ботини.ҳәм.зотини.бир.пүтинликке.ийе.тулғаны.
пайда.етип.турғанлығын.нәзерде.тутқан.шайыр:.«Түшинмек.ўажыпдур.жан.билән.тәнни».
1
[5:].деп.жазып,.бул.мәселени.анықлаў.тасаввуф.әҳлине,.илми.ҳолға.ҳәм.илми.қолға.тийисли.
алым-уламалар.ушын.үлкен.ўазыйпа.екенлигин.белгилеп.берди..
.Инсан.руўх.ҳәм.жисмнен.ибарат.деп.түсинген.Әжинияз,.бул.еки.нәрсениң:.жисм.ҳәм.
руўхтың. инсан. тулғасын. бир. пүтинликте. услап. турыўында. өзине. сай. талаплары. болып,.
инсан.оларды.қанаатландырыўға.ҳәрекет.етеди..Жисм.азық.аўхат.қыбыллап,.ишип-жийди,.
жыныслық. ләззетте. болады,. ал,. рухқа:. ақыл,. пикирлеў,. билиў,. сезиў,. ерк,. унамлы. яки.
унамсыз.минез-қулықлар,.улыўма.инсандағы.руўхый.процесслер.тән.деп.есаплады..
.Руўх.пенен.жисм.екеўи.бирге.қосылып.турған.гезде.инсанда.ҳақыйқый.ийманлылыққа,.
камил.инсан.болыў.дәрежесине.умтылыўдан.тысқары,.базда.қыйыншылықлы.машқалалар.да.
жүз.бериўи.мүмкин..Гейде.адамлардың.бул.дунья.тиришилигине.болған.қызығыўшылығы,.
әсиресе,.нәпсиси.үстин.келип,.ялғаншы.дунья.ҳәзлигине.берилип.кетеди..Жисмлик.нәпсиге.
батып.қалған.адам.руўхый.жақтан.әззиленип,.адамгершилиги.пәс.дәрежеге.түсип.қалыўы.
итимал..Усы.себепли.ойшыл,.инсан.өзиндеги.руўхый.кешинмелерге,.ақылга,.еркке,.нәпсиге.
айрықша. итибар. қаратыўы. лазымлығын,. буның. тийкары. бендедеги. ийманға,. қудайға.
исениўге.барып.тирелетуғынын.уқтырды..Ийман.инсанды.жоқары.дәрежеге.көтериўши.күш.
болыў.менен.қатар,.адамларды.инсаният.жәмийетин.тәртипке.салып.отырыўшы.мүҳмин.
мусырманлар.етип.қәлиплестиреди.деп.түсинди.
.Шайыр.қудай.тәрепинен.берилген.жан.мәселесине.таллаў.жасай.отырып,.өлимниң.ҳақ.
екенлигин.мойынлап.өмир.сүриў.кереклигин.тән.алады..Өлимниң.инсан.ушын.қай.ўақытта.
келетуғынын. бендениң. өзи. биле. алмайтуғынын,. бул. жалғыз. қудайға. ғана. аян. екенлигин.
ескерте.отырып,.«Бәрше.бирдей.болған.емес».атлы.қосығында:.«Ол.әжелни.көрип.болмас,.
Алдын.болжап.билип.болмас»
2
.[1:98].-деп.жазған.еди..Ал,.«Елди.көрер.күн.бармаекен».атлы.
қосыгында,. инсанды. өлим-житимнен,. барлық. бәле-мәтерден,. қәўип-қәтерден. сақлаўшы,.
жаман.ислерден.қорғап.жүриўши-.қудай.деп.есаплағанлықтан.«Сақлағыл.пәрўәрдигарым,.
биз.бул.ғәрийп.бәндәңни,.Билменем.меҳман.етипсең,.нешше.күн.жан.тәндеги»
3
.[1:45]-деп.
тилеклер.тилеп.жасаў.тәрептары.болды.
Пайдаланылған.әдебиятлар:
1..Әжинияз..Таңламалы.шығармалары..Нөкис..«Қарақалпақстан»,.1988..152.бет.
2..Әжинияз..Демишлер..//.Газ..Қарақалпақстан.жаслары..1997..9-октябрь.
1