|
10
Июнь
17
GIMNASTIKANING TARIXIY TAHLILI VA UNING PSIXOLOGIK JIHATLARI
Kalandarova Tozagul
UrDU Pedagogika fakulteti,
pedagogika kafedrasi katta o‘qituvchisi.
Kasimova Hulkar
UrDU Pedagogika fakulteti,
pedagogika kafedrasi o‘qituvchisi
Annotatsiya:
Ushbu maqolada gimnastikaning tarixiy tahlili va uning psixologik jihatlari
haqidagi.fikrlar.bayon.qilingan.
Kalit so‘zi:
Tariya,.gimnastika,.Y.a..Komenskiy,.fransua.rablening,.filantropinlar.
Jismoniy.tariya.fanining.vositasi.sifatida.gimnastika.uzoq.vaqt.moboynida.rivojlnib.kelgan..
Uning qaror topishi tuzum o‘zgarishi bilan, inson haqidagi fanning rivojlanishi bilan, shuningdek,
urush.olib.borish.usullarining.o‘zgarishi.bilan.bog‘liq.bo‘lgan..Bular.gimnastikaning.mazmunan.
o‘zgarishiga, uning o‘qitish uslubiyati va htto mashqlarni bajarish texnikasining tubdan
o‘zgarishiga.ham.bevosita.ta’sir.ko‘rsatgan.
XVIII-XIX asrdagi gimnastika tizimiga kirgan ayrim mashqlar Qadimgi Rima ham bir
qancha G‘arbiy Yevropa mamlakatlarida esa o‘rta asrlar davridayoq harbiy-jismoniy tayyorgarlik
ko‘rishda.qo‘llanilgan.edi..Yog‘och.otda,.narvon.va.raqib.qal’alariga.hujum.qilishni.o‘rgatishda.
qo‘llanadigan. boshqa. jihozlardagi. mashqlar. shular. jumlasiga. kiradi.. akrobatik. mashqlar. va.
arqon.ustidagi.mashqlarni.sayyor.yurgan.dorbozlar.namoish.qilishgan..
Uyg‘onish davri gumanistlari yoshlarni har tamonlama tarbiyalashga katta ahamiyat bera
boshlashdi.. Gimnastika. mashg‘ulotlarini. ular. inson. sog‘lig‘ini. mustahkamlash. va. jismoniy.
kuchini.rivojlantirishda.eng.yaxshi.vosita.deb.bilishardi..XVi.asrda.jismoniy.tarbiyaga.oid.bir.
qancha.asarlar.paydo.bo‘ladi..Bulardan.eng.mashhri.i.Merkurialisning.gimnastika.san’ati.haqida.
asari..Muallif.gimnastikani:.harbiy.gimnastika,.davolash.gimnastikasi.va.atletik.gimnastikadan.
iborat. uch. turga. ajratdi.. sog‘lomlashtirish. gimnastikasini,. ya’ni. raqibdan. ustun. chiqish. hissi.
bilan.bog‘liq.bo‘lmagan.gimnastikani,.u.asosiy.jismoniy.tarbiya.vositasi,.deb.hisoblagan.
Ayni vaqtda gimnastikada boshqa yo‘nalish ham rivojlangan bo‘lib, uning asosini
shug‘ullanuvchilarning.chaqqonligi.tashkil.etgan.fransuz.gumanist-yozuvchisi.fransua.rablening.
(1494-1553-yillar.atrofida).“Garagntyua.va.Pantagryuel”.asarida.tarbiyalanuvchilar.turli.mashqlar.
bilan, shu jumladan, yakkacho‘da, yog‘och otda mashq qilishgani, arqonga tirmahib chiqqanligi,
akrobatik. mashqlar. bajrishgani. haqida. ma’lumot. berilgan.. shu. sababli,. XV. asrdayoq. zodogon.
yoshlar.maktblarda.ayrim.gimnastika.jihozlari.va.mahsqlardan.foydalanilgan..ular.keyinchalik.
spot.gimnastika.jihozlari.va.mashqlaridan.foydaalnilgan..ular.keyinchalik.sport.gimnastikasiga.
asos.bo‘lgan,.deb.hisoblash.o‘rinli.
Y.a.. Komenskiyning. asarlari. va. uning. didaktik. tamoyillari. tizimi. XViii. asr. pedagogika.
klassiklari Jan Jak Russo (1712-1778) va ayniqsa, Pestalotssi (1746-1827) dunyoqarashlarining
tarqqiyotiga.yordam.beradi..Bularning.jismoniy.tarbiya.sohasidagi.xizmatlari.shundan.iboratki,.
ular. gimnastikaning. chinakam. tiklanishiga. turtki. berishdi.. russo. jismoniy. mashqlar. inson.
tanasini mustahkamlaydi va toblaydi, kuch va harakat sifatlarining rivojlanishi uchun kerakli
sharoit yaratib beradi, hayotda uchrydigan qiyinchiliklarni yengish uchun tayyorlaydi, aqliy va
jismoniy.kamol.topishga.hamda.salomatlikni.mustahkamlashga.yordam.beradi,.deb.hisoblagan.
Pestalotssi bolalarda mavjud bo‘lgan kuch va jismoniy sifatlarni mashq orqali rivojlantirishni
jismoniy. tarbiyaning. asosiy. maqsadi. deb. bilgan.. u. fikirlash. va. harakat. qilish. qobilyatini.
rivojlantirishni. keyingi. o‘ringa. qo‘yish. muhim,. deb. hisoblagan.. Buning. uchun. bo‘ginlardagi.
eng oddiy harakatlar – eng yaxshi mashqlar bo‘ladi, chunki har qanday murakkab harakat ana
shunday.oddiy.harakatlardan.tarkib.topadi,.deb.aytadi..Bo‘g‘in.gimnastikasi.esa.harakatli.o‘yinlar.
va. qo‘l. mehnatini. o‘rinli. bosib. borishi. kerak. bo‘ladi,. deb. ta’kidlaydi.. Pestalotsi. –. gimnastika.
nazariyasi va uslubiyatining asoschilaridan biri, uning “bo‘g‘in harakatlari” esa hozirgi erkin
mashiqarning. namunasidir.. russo,. Pestalotssiva. o‘z. zamonasini. ilg‘or. demokratik. pedagogika.
arboblarining ilg‘or g‘oyalari G‘arbiy Yevropa mamlakatlarining burjua ziyolilari tomonidan
qo‘llab-quvvatlanar.edi..Bu.sohada.amaliy.ishlar.ilk.bor.Germaniyada.boshlndi..XViii.asrning.
70-yillarida. ayrim. shaharlarda. yangi. turdagi. maktablar. –. filantropinlar. tuzila. boshlandi.. Bu.
323
Do'stlaringiz bilan baham: |
