16-Mavzu: Uzatmalar qutilari konstruksiyasi Reja

 

 Taqsimlash qutisi. 

 

Taqsimlash qutilarining turlari va vazifalari. Taqsimlash qutisi o'ta 

qiyin  yo'llardan  ham  yura  oladigan  avtomobillarda  ishlatiladi  va 

aylantiruvchi  momentni  avtomobilning  yetaklovchi  ko'priklariga  uzatish 

uchun  xizmat  qiladi.  Avtomobilning  bajaradigan  vazifasiga  qarab 

taqsimlash  qutisi  qo'shimcha  pasaytirish  uzatmasi  bo'lgan  yoki  bo'lmagan 

qilib tayyorlanadi. 

Pasaytiruvchi  uzatmasi  bo'lmagan oddiy  taqsimlash qutisi  (118-

rasm,  a)  yetaklovchi  (1),  oraliq  (4)  va  yetaklanuvchi  (6)  vallardan,  old 

ko'prik  yuritmasi  validan  (8),  vallarga  bikr  (qo'zg'almas)  mahkamlangan 

shesternalardan  (1,  3,  va  5)  va  old  ko'prikni  ulovchi  tishli  muftadan  (7) 

tashkil topgan. 

 

 

118-rasm. Taqsimlash qutilarining shakllari: 

---

a-pasaytiruvchi uzatmasi bo'lmagan; b-pasaytiruvchi uzatmasi bo'lgan; 

1-yetaklovchi val; 2-yetaklovchi shesternya; 3-oraliq val shesternyasi; 4-

oraliq val; 5-yetaklanuvchi shesternya; 6-orqa ko'prik vali; 7-tishli mufta; 8-

old ko'prik yuritmasi vali; 9-taqsimlash qutisining korpusi; 10-doimiy ilashib 

turuvchi shesternya; 11-oraliq valning oldingi shesternyasi. 

Val  (6)  orqa  ko'prik  yuritmasining  mexanizmlari  bilan  doimiy 

biriktirilgan, old ko'prikni ulash uchun esa tishli mufta (7) xizmat qiladi, ya'ni 

i  oldinga  surilib  vallarni  (6  va  8)  qo'zg'almas  holda  ulaydi.  Bunday 

ulanishda,  old  va  orqa  ko'priklarning  yetaklovchi  g'ildiraklaridagi 

aylantiruvchi  moment  avtomobil  g'ildirakaridagi  qarshilik  kuchlariga  mos 

ravishda taqsimlanadi. 

Ammo,  burilish  paytida,  boshqariladigan  old  g'ildiraklar  orqa 

g'ildiraklarga  qaraganda  katta  radiusli  yoy  bo'ylab  harakatlanadi,  shuning 

uchun ular tezroq aylanishlari lozim. Agar bu shart bajarihnasa, i holda old 

g'ildiraklarni 

yo'lga 

nisbatan 

sirpanishi 

boshlanadi, 

quwatni 

transmissiyadagi  sirkulatsiyasi  hisobiga  uni  yo'qotilishi  ortadi,  yonilg'i  sarfi 

ham 

ko'payadi. 

Bunday 

nomaqbul 

oqibatlar 

bo'lmasligi 

uchun 

takomillashgan  yo'llarda  harakatlanishda  old  ko'prik  uzib  qo'yiladi  va 

faqatgina  og'ir  yo'l  sharoitlarida  ulanadi.  Oddiy  taqsimlash  qutisida  (55-

rasm,  a)  bu  vazifani  tishli  mufta  (7)  bajaradi,  murakkabroq  taqsimlash 

qutilarida  esa  maxsus  mexanizm  -  o'qlararo  differensial  qo'llaniladi.  Bu 

mexanizm old va orqa ko'prik yuritmalari vallarining turlicha burchak tezligi 

bilan aylanishlariga imkon beradi.