Suzib yuruvchi valyuta kursi sharoitidagi byudjet-soliq va pul-kredit siyosati qayd qilingan
valyuta kursi sharoitidagiga nisbatan mutlaqo boshqacha natijalar beradi. Endi rollarni taqsimlash
muammosini to’g’ri hal qilish teskari ko’rinish oladi. Byudjet-soliq siyosati savdo, demak, to’lov
balansi uchun pul-kredit siyosatiga nisbatan katta ahamiyat kasb etadi. Aynan byudjet-soliq
Ichki balansni ta’minlashda esa pul-kredit siyosatidan foydalanish birinchi planga chiqadi.
Agar qayd qilingan valyuta kursi sharoitida ichki pul siyosati almashinuv kursinini quvvatlab
turishni ham ko’zda tutgan bo’lsa, suzib yuruvchi valyuta kursi sharoitida u bunday vazifadan
ozod qilinadi va ichki muammolarni hal qilish uchun samaraliroq ishlatilishi mumkin.
Pul taklifini kengaytirish foiz stavkalarini pasaytiradi va xarajatlarning oshishiga olib keladi.
Ma’lumki xarajatlarning ortishi importning o’sishini rag’batlantiradi va savdo balansini
yomonlashtiradi. To’lov balansining taqchilligi yuzaga kelishiga foiz stavkasining pasayishi
sababli kapitalning mamlakatdan chiqib ketishi ham ta’sir ko’rsatadi. Lekin egiluvchan valyuta
kursi sharoitida taqchillik saqlanib qolmaydi. Importning o’sishi va kapitalning oqib ketishi xorijiy
valyutaga talab oshishiga olib keladi va milliy valyuta qadrsizlanadi. Bu qadrsizlanish mamlakat
eksportchilarining raqobatbardoshligini kuchaytiradi. Oqibatda savdo balansi yaxshilanadi.
Eksportning ortishi mamlakatimiz mahsulotiga bo’lgan talabning o’sishini anglatadi va pul
massasining dastlabki o’sishi natijasida yuzaga kelgan iqtisodiy yuksalishni yanada kuchaytiradi.
Demak, pul siyosati ichki daromadlarga bevosita (pul taklifining o’sishi orqali) va bilvosita
(almashinuv kursining pasayishi hamda eksportning o’sishi orqali) ta’sir ko’rsatadi.
Kapitalning oqib ketishiga va o’z navbatida milliy valyutaning qadrsizlanishi darajasiga ta’sir
ko’rsatgani uchun ham kapitalning mobilligi muhim ahamiyatga egadir.
Ammo, pul-kredit siyosati murakkab yetkazib berish mexanizmiga egaligi sababli uning
ishlab chiqarish hajmiga ijobiy ta’siri ishlab chiqarishni kengaytirishning ichki rag’batlari ( foiz
stavkasining pasayishi) orqali emas, balki ko’proq tashqi dunyo orqali ro’y beradi deb tasavvur
qilish mumkin. Boshqacha aytganda, kapitalning chiqib ketishi va valyutaning qadrsizlanishi
sharoitida mamlakat mahsulotlariga talabning o’sishi uning eksportiga talabning oshishi hisobiga
ro’y beradi. SHu sababli pul siyosatining ichki balansga ijobiy ta’siri o’ziga xos xususiyatga ega.
Suzib yuruvchi valyuta kursi sharoitida byudjet-soliq siyosatining samaradorligini baholash
yanada murakkabroqdir.Ma’lumki, davlat xarajatlarining ortishi ichki va tashqi muvozanatga ikki
yo’nalishda: daromad orqali va foiz stavkasi orqali ta’sir ko’rsatadi. Daromadlarning ortishi(
multiplikator samarasi orqali) importni ko’paytiradi, savdo balansini yomonlashtiradi va milliy
valyutaning kursini pasaytiradi. Davlat xarajatlarining ortishi, shuningdek, hukumat olayotgan
qarzlarini ko’paytirayotganligini anglatadi, bu esa foiz stavkalarining ortishiga olib keladi.
Yuqoriroq foiz stavkalari esa xorijdan kapital oqib kelishini rag’batlantiradi. Bu esa milliy valyuta
kursini oshiradi va kapital harakati schyotini yaxshilaydi. Yakuniy natija esa kapitalning mobilligi
darajasiga bog’liq bo’ladi.
Kapitalning past mobiligi sharoitida byudjet ekspantsiyasi daromad orqali ko’proq ta’sir
ko’rsatadi. Kapitalning uncha ko’p bo’lmagan miqdorda oqib kelishi savdo balansining
taqchilligini qoplay olmaydi va oqibatda valyuta kursi pasayadi.
Milliy valyutaning arzonlashishi eksportning o’sishi uchun qulay sharoit yaratadi va to’lov
balansining taqchilligini bartaraf qilish imkonini beradi. Eksportning ortishi, shuningdek, byudjet
ekspantsiyasining ichki ishlab chiqarishga ijobiy ta’sirini to’ldiradi.
SHu bilan birga kapitalning mobilligi ortib borishi bilan kapital schyotining to’lov balansi
va valyuta kursiga ta’siri kuchaya boradi. Kapitalning yuqori mobilligi sharoitida uning oqib
kelishi sababli ro’y bergan valyuta kursining ko’tarilishi tendentsiyasi ustunlik qiladi. Bu
eksportning qisqarishiga va savdo balansi taqchilligining ortishiga olib keladi. Kapitalning katta
miqdorda oqib kelishi bu taqchillikni qoplash va to’lov balansini muvozanatlashtirish imkonini
beradi. Ammo byudjet ekspantsiyasining ishlab chiqarish hajmiga yakuniy ta’siri deyarli nolga
teng bo’ladi. Bunga kuchli siqib chiqarish samarasi mavjudligi, ya’ni xususiy investitsiyalarni
foiz stavkasining oshishi orqali va eksportni almashinuv kursining oshishi orqali siqib chiqarilishi
sabab bo’ladi.
SHunday qilib, pul siyosatining ichki daromadga aniq ijobiy ta’siridan farqli ravishda byudjet-
soliq siyosati kapitalning past mobilligi sharoitidagina samarali bo’ladi.
Xulosa yasab, pul va byudjet –soliq siyosatining, tashqi balansni saqlab turgan holda ishlab
chiqarish hajmiga ta’sir ko’rsatishi nuqtai nazaridan, nisbiy samaradorligini baholashimiz
mumkin.
Ma’lumki, qayd qilingan valyuta kursi sharoitida ichki monetar siyosat amalda “falajlangan”
bo’ladi va faqat byudjet-soliq siyosatigina samara beradi. Va bu samara kapitalning mobilligi
ortishi bilan ko’payib boradi.
Suzib yuruvchi valyuta kursi sharoitida ichki ishlab chiqarish hajmiga, shubhasiz, kapitalning
mobilligi qanday bo’lishidan qat’iy nazar pul-kredit siyosati ijobiy ta’sir ko’rsatadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
