16 mavzu. “Makroiqtisodiyot” faniga kirish

If = Idef * Iini

Sanoat ishlab chiqaruvchilar baho indeksi iste’mol narxlari indeksi singari hisoblanadi. Lekin bozor savatiga sanoat mahsulotlarigina kiritilib ular ulgurji baholarda hisoblanadi.

Nazorat savollari

1.Milliy iqtisodiyotni tahlil qilish uchun foydalaniladigan koʻrsatkichlardan qaysilari makroiqtisodiy koʻrsatkichlar hisoblanadi?
2. Qoʻshilgan qiymat, yakuniy mahsulot, oraliq mahsulot koʻrsatkichlarini tavsiflab bering.
3. Nima uchun YaIM koʻrsatkichini qayta hisoblashdan ehtiyot boʻlish zarur va bunga qanday erishiladi?
4. YaIMni xarajatlar boʻyicha hisoblashda qoʻllaniladigan komponentlar tarkibini sanab oʻting.
5. Oʻzbekiston Respublikasida YaIMning ishlab chiqarish strukturasiga tahliliy sharh bering.
6. YaIMni taqsimot usulida aniqlashda MHTning yangi talqinida keltirilgan hamda iqtisodiy adabiyotlarda qoʻllab kelinayotgan uslublardagi farqlarni tushuntirib bering.
7. YaMD koʻrsatkichi qanday hisoblanadi va YaIM koʻrsatkichidan nimasi bilan farq qiladi?
8. ShD, ShTD, YaMTD koʻrsatkichlari oʻrtasidagi bogʻliqlik va farqlar nimada?
9. Baholar indekslarini va real YaIMni hisoblash zaruratini asoslab bering?
10. YaIM deflyatori va iste’mol narxlari indeksi koʻrsatkichlarining farqlarini izohlang.

18. 
    - MAVZU. YALPI TALAB-YALPI TAKLIF MODELI
    
    1. 
       Yalpi talab - yalpi taklif modeliga umumiy tavsif
       

Har qanday bozorda vaziyat talab va taklif o‘rtasidagi nisbatga bog‘liq bo‘lib, ular hajmlarining o‘zgarishi baholaming o'zgarishini keltirib chiqaradi. Baholaming o‘zgarishi esa talab va taklif hajmlariga ta’sir ko‘rsatadi. Bunday o‘zaro bogiiqlik umumlashtirilgan holda ko‘rib chiqiladigan milliy bozorga ham taalluqlidir.
Alohida tovarlar va hizmatlar bozoridagi bunday bog‘liqlik talab va taklif modeli yordamida tadqiq qilinishini yaxshi bilamiz. Ammo makroko‘lamda milliy ishlab chiqarish hajmining o‘zgarishi bilan birga baholar umumiy darajasming o‘zgarishi o‘rtasida bog‘liqlikni tadqiq qilish, nima uchun milliy ishlab chiqarish hajmi ayrim davrlarda barqaror o‘sishi, ba’zi davrlarda esa pasayib ketishni izohlab berish uchun bu modellardan foydalanib boimaydi.
Bu vazifani bajarish uchun yalpi talab - yalpi taklif (AD-AS aggregate demand- aggregate supply) modelidan foydalanamiz.
Bu modelda yalpi taklif, baholaming umumiy darajasi kabi agregat ko‘rsatkichlaridan foydalaniladi.
Makroiqtisodiyotda AD-AS modeli ishlab chiqarish hajmlari va baholar darajalarining tebranishlarini hamda ular o‘zgarishining oqibatlarini o‘rganish uchun bazaviy model bo‘lib hisoblanadi. AD-AS modeli yordamida davlat iqtisodiy siyosatining turli variantlari tasvirlab berilishi mumkin.
Yalpi talab - uy xo‘jaliklari, korxonalar, hukumat va chet ellik xaridorlaming baholaming ma’lum darajasida iqtisodiyotda ishlab chiqarilgan yakuniy tovarlar va hizmatlaming umumiy hajmiga bo‘lgan talabidir.
Yoki boshqacha qilib aytganda yalpi talab iqtisodiyotda ishlab chiqarilgan yakuniy tovarlar va hizmatlami sotib olishga qilingan umumiy xarajatlar yig‘indisidir. Formula ko‘rinishida yalpi talabni quyidagicha tasvirlash mumkin:
AD = S + I + G + X„.
Baholar darajasi va talab qilingan milliy mahsulot hajmi o‘rtasidagi bog‘liqlikni ifoda etuvchi chiziq yalpi talab egri chizig‘i deb ataladi. Buni rasm ko‘rinishida tasvirlash mumkin (1-rasm).